1. Waarom werd deze wet bedacht?
De Wet verplichte meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling is in het leven geroepen om professionals te helpen bij het signaleren en aanpakken van situaties van huiselijk geweld en kindermishandeling. Helaas komen deze vormen van geweld en misbruik nog steeds te vaak voor, en het kan moeilijk zijn om ze op te merken en effectief aan te pakken.
2. Wat is de kern van deze wet?
In de wet staat dat professionals uit diverse sectoren verplicht zijn de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling te volgen bij (vermoedens van) fysiek, psychisch of seksueel geweld en verwaarlozing. De meldcode biedt professionals een stappenplan om signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling te herkennen, te bespreken en te wegen en vervolgens passende acties te ondernemen. Dit vergroot de kans op snellere en betere hulp voor (mogelijke) slachtoffers en (mogelijke) daders, en kan erger leed voorkomen.
Het doel van de meldcode is dus om de veiligheid van slachtoffers te waarborgen en het geweld en misbruik te stoppen. Daarnaast is het ook belangrijk om daders te helpen bij het stoppen van hun gedrag en te voorkomen dat zij in de toekomst opnieuw geweld plegen.
3. Wat zijn dilemma’s rond deze wet?
De dilemma’s waar sociaal werkers en andere professionals op stuiten bij huiselijk geweld en kindermishandeling zijn bijvoorbeeld:
- Hoe bepaal je of de veiligheid in het geding is en of het huiselijk geweld structureel plaatsvindt? Moet je melden of maak je dan meer kapot dan dat het goed doet?
- Tot waar en bij wie ligt de verantwoordelijkheid om informatie te delen?
- Bang zijn voor gesprekken met ouders, met name boze reacties of zelfs agressie.
- Verschil van mening over signalen. De norm van de één is niet de norm van een collega en andersom.
- De werkrelatie met de cliënt komt vrijwel altijd onder druk te staan. Het laatste wat je wil als professional is de cliënt ‘kwijtraken’.
Niet voor elke casus is direct een oplossing. Augeo Foundation is een campagne gestart, Wijzer met de meldcode, om professionals meer uitleg te geven over hoe met de meldcode te werken.
4. Wat zijn de uitzonderingen?
Het kan zijn dat het melden van vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling mogelijk leidt tot gevaar voor de eigen veiligheid van de professional of de veiligheid van anderen. Dan is het raadzaam om advies in te winnen bij een collega, leidinggevende of bij de vertrouwenspersoon van de organisatie. Dat geldt ook bij andere twijfels over situaties waarbij huiselijk geweld en kindermishandeling (mogelijk) een rol spelen. Uiteraard moeten afwegingen zorgvuldig worden gemaakt en moeten professionals zich ook houden aan hun beroepscode en geldende wet- en regelgeving.
5. Hoe werk je als sociaal werker met deze wet?
In tegenstelling tot vaak wordt gedacht, is er géén meldplicht voor sociaal werkers, wel een meldrecht. Als je als professional huiselijk geweld of kindermishandeling vermoedt, dan moet je wél altijd het stappenplan volgen. Het stappenplan van de meldcode bestaat uit de volgende vijf stappen:
- In kaart brengen van signalen: Het is belangrijk om de signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling goed in kaart te brengen. Dit kan door bijvoorbeeld met de betrokken persoon in gesprek te gaan of door observaties te doen.
- Overleggen met een collega en eventueel raadplegen van Veilig Thuis: In deze stap bespreek je jouw bevindingen met een collega en kun je advies inwinnen bij Veilig Thuis. Dit kan ook anoniem.
- Gesprek met betrokkene(n): Het is belangrijk om in gesprek te gaan met de betrokkene(n) en hen te informeren over jouw vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling. Je legt uit wat de consequenties zijn van het niet melden van de signalen.
- Wegen van het huiselijk geweld of kindermishandeling: Op basis van alle signalen die je hebt verzameld, weeg je af of er sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling en welke hulpverlening noodzakelijk is. Je neemt hierbij ook de veiligheid van betrokkenen mee.
- Beslissen over zelf hulp verlenen of melden: In deze laatste stap beslis je of je zelf hulp verleent of dat je melding doet bij Veilig Thuis. Dit laatste is verplicht als er sprake is van acute en structurele onveiligheid.
Goed om te weten: je hoeft niet in elke situatie alle stappen te doorlopen; het kan bijvoorbeeld zijn dat je na een gesprek met betrokkenen (stap 3) al concludeert dat melden bij Veilig Thuis niet meer noodzakelijk is. Natuurlijk moet je de casus ook dan wel goed documenteren.
Als professionals kindermishandeling vermoeden, is het van belang om met de kinderen te praten en de meldcode te doorlopen. De Handreiking Participatie van kinderen in de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling helpt hierbij. In de handreiking staan ook tips over hoe organisaties hun meldcode kindvriendelijk kunnen maken.
Op welke thema’s/aspecten moet je als sociaal werker extra alert zijn in verband met deze wet?
- Signalen van kindermishandeling. Het Nederlands Jeugdinstituut maakte een duidelijk overzicht van signalen bij verschillende leeftijdsgroepen.
- Luister naar je onderbuikgevoel, maar handel niet meteen. Als je een slecht onderbuikgevoel hebt, is het belangrijk om dat verder te onderzoeken. Ga na waar je niet-pluisgevoel vandaan komt om te controleren of het terecht is of niet. Zoek bewijzen, bekijk wat precies dat gevoel geeft. Loop je zintuigen af. Wat zie je? Wat hoor je?
- Huiselijk geweld herkennen? De politie heeft een overzichtelijke lijst opgesteld met signalen van huiselijk geweld.
Lees meer van onze verdiepende verhalen:
- Moe van het beroepsgeheim? Deze adviezen helpen je het doolhof uit (het beroepsgeheim uitgelegd aan de hand van een casus over kindermishandeling)
- Professionele moed en lef bij huiselijk geweld: ‘Geen vrijbrief voor cowboygedrag’
- Kindermishandeling: hoe help je iemand die geen gevoel meer kan uiten?
- ‘Duidelijke werkwijze na ontstaan van vermoeden seksueel misbruik ontbreekt’
