Sla het Integraal Zorgakkoord er maar eens op na: beleidsmakers hebben grote verwachtingen van technologische innovaties in de zorg- en welzijnssector. Die worden vooral ingegeven door economische motieven: met slimme oplossingen kun je kosten besparen. Daar ligt, zeker nu de vergrijzing toeneemt en de zorgkosten groeien, de nadruk op. Maar wat sociaal werkers als geen ander weten: sociale innovaties zijn leuk en aardig, maar het welzijn van cliënten hoort voorop te staan. Met dát als uitgangspunt brengen we zes innovaties uit het sociaal werk onder de aandacht.
1. Feelee
Feelee is een app die ontwikkeld is met jongeren, wetenschappers, ontwerpers en behandelaars om beter zicht te krijgen op hoe jongeren in de leeftijd van 14 tot 18 jaar zich voelen. Het uitgangspunt daarbij is dat een goede mentale gezondheid start met bewustzijn van je emoties. Jongeren die Feelee downloaden, kunnen drie keer per dag met een emoji aangeven hoe ze zich voelen. Die informatie verbindt de app met passieve data die in hun smartphones ook wordt opgeslagen, zoals het aantal stappen dat ze per dag zetten en het aantal uren slaap. De gerapporteerde emoties en de gedragsdata worden vervolgens in een dashboard weergeven. Zodoende krijgen jongeren meer inzicht in hun gemoedstoestand. Feelee wordt met succes actief ingezet in de jeugdhulpverlening. Hulpverleners gebruiken de informatie over de gemoedstoestand in gesprekken die zij met jongeren voeren.
2. Zorgrobots: interactie gaat steeds makkelijker
De eenzaamheid onder ouderen in Nederland blijft toenemen. Inmiddels is 54 procent van alle 75- plussers eenzaam. Onder de 85-plussers stijgt dit naar 63 procent, blijkt uit deze cijfers uit 2022. Zorgrobots kunnen een oplossing bieden, maar er bestaat ook weerstand: sociaal werkers, zorgprofessionals en naaste familieleden van ouderen hebben vaak moeite met het idee dat een robot menselijk contact vervangt.
Toch zijn al mooie voorbeelden van sociale zorgrobots die bijvoorbeeld structuur aanbrengen in het leven van mensen met dementie of mensen met een lichtverstandelijke beperking. Zo kunnen ze taken geven (neem je medicijnen of ruim de vaatwasser uit) en mensen herinneren (vanmiddag komt de wijkverpleegkundige om 14.30 uur). Maar dat niet alleen: de sociale robots van nu stellen ook vragen, lezen berichten van anderen voor en kunnen muziek afspelen. De interactie wordt dus steeds groter. Dat komt ook naar voren in dit onderzoek: zorgrobots helpen tegen eenzaamheid.
3. Snapchat en Join Us: Here For You
Snapchat en Join Us beschikken over een nieuwe functionaliteit die beschikbaar is in Nederland: Here For You. De online tool kun je gebruiken om mentale problemen en eenzaamheid onder jongeren tegen te gaan. 3,9 miljoen voornamelijk jonge Nederlanders gebruikten vorig jaar Snapchat, zo bleek uit marketingonderzoek. Met Here For You zit Join Us dus dicht op de doelgroep.
Wie in Snapchat zoekt op onderwerpen als ‘piekeren’, ‘pesten’, ‘stress’, ‘anorexia’ of ‘depressief’ komt uit bij verschillende video’s van MIND Young, het onderdeel van Mind Us dat zich specifiek richt op jonge mensen van 15 tot en met 25 jaar. Iedere video begint met een jong persoon die de psychische problemen beschrijft, gevolgd door tips om deze signalen bij jezelf of dierbaren te herkennen. Uiteraard worden Snapchatters doorverwezen naar plekken waar zij terechtkunnen voor meer hulp en informatie.
4. Tinder voor mantelzorgers
Het uitgangspunt van de overheid is dat ouderen, ook als zij hulpbehoevend worden, langer zelfstandig blijven wonen. Maar dat betekent wel dat ouderen voor praktische zaken in het leven afhankelijker worden, zeker als zijn/haar netwerk niet zo groot is. Om die reden is de app Zorgplein.online ontwikkeld. Zoek je bijvoorbeeld iemand die met je mee wil gaan naar het ziekenhuis, hulp voor de tuin of iemand om boodschappen mee te doen en samen te koken?
Met de app kun je beroep doen op een ‘flexzorger’, mensen uit de nabije omgeving die voor een vergoeding deze taken op zich nemen. Ouderen kunnen deze flexzorgers zelf inschakelen, maar ook mantelzorgers voor wie de zorg voor hun dierbare te zwaar wordt, maken hier gebruik van. De app wordt gekscherend zelfs al de ‘Tinder voor mantelzorgers’ genoemd. Belangrijk om te weten is dat Zorgplein zich alleen richt op ‘sociale zorg’, hulp en ontmoeting staan dus centraal. De app is zeker niet bedoeld voor medische aanvragen.
5. Virtuele fietstocht door je eigen wijk
Bewegen is goed voor het geheugen en het concentratievermogen. Er komt ook steeds meer bewijs dat bewegen het risico op het ontstaan van dementie vermindert en het proces van Alzheimer vertraagt. Op in beweging blijven wordt in de welzijnssector flink op ingezet: denk aan groepsactiviteiten als wandelen, zwemmen of dansen voor senioren. Dankzij nieuwe technologieën kunnen ouderen dat op steeds hogere leeftijd blijven doen. Mensen kunnen bijvoorbeeld virtueel een fietstocht maken, bijvoorbeeld met een VR-bril (virtual reality) op de hometrainer of bewegingstrainer. De beelden zijn inmiddels levensecht, het Fietslabyrint is daar een voorbeeld van. Zo lijkt het dus alsof de ouderen door hun eigen wijk fietsen zonder dat ze de deur uit hoeven te gaan.
6. Zet de dementiebril op
Hoe is het om met dementie te leven? Wat maakt iemand met dementie dagelijks mee? Met behulp van de VR-bril van Into D’mentia kun je je als professional verplaatsen in de belevingswereld van iemand met dementie. De dementiebril is in feite een korte 360-graden simulatiefilm waarin je als het ware in het hoofd van een persoon met dementie kruipt. Je ervaart problemen waar iemand met dementie tegenaan kan lopen bij alledaagse dingen als koffie zetten, boodschappen doen of een verjaardagsbezoek. Ook ervaar je hoe anderen hierop reageren en hoor je de gedachten van iemand met dementie. Door de bril in te zetten kun je de kennis en het bewustzijn over dementie vergroten.
Ken je zelf ook mooie voorbeelden van sociale innovaties die in de praktijk werken? Stuur ze door naar redactie@zorgwelzijn.nl. Dit overzicht wordt steeds aangevuld.
