Namens D66 heeft Pia Dijkstra een wetsvoorstel geschreven dat hulp bij zelfdoding mogelijk moet maken voor mensen met een ‘voltooid leven’. De voorwaarden? Er moet sprake zijn van een duurzame doodswens, een levenseindebegeleider begeleidt het hele traject én de persoon in kwestie is minimaal 75 jaar. De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) vindt dat er in de media en door de politiek voldoende gesproken is over het wetsvoorstel. De vraag zou moeten zijn: wat vinden ouderen er zelf van?

Recht op zelfbeschikking

Om die vraag te beantwoorden, organiseerde de vereniging een publieksdebat in Tivoli. Voorafgaand aan het debat presenteerde Pieter Paul Verheggen, directeur van onderzoeksbureau Motivaction, de resultaten van een onderzoek dat werd uitgevoerd in opdracht van de NVVE. Hieruit blijkt dat 63 procent van de Nederlanders voorstander is van het plan van D66. Deze groep is van mening dat mensen die hun leven als voltooid zien, het recht hebben op zelfbeschikking. Het zou er volgens hen om moeten gaan wat mensen zelf willen en niet hoe anderen daar tegenaan kijken. Mensen die hun leven als voltooid zien, moeten de kans krijgen op een waardige manier uit het leven te stappen.

Sociale dwang

Tegenstanders van het wetsvoorstel vinden met name dat een dergelijke wet het mensen te gemakkelijk maakt om hun leven te beëindigen. Ook de angst voor sociale dwang om een leven te beëindigen wordt genoemd als reden. Daarnaast zijn tegenstanders bang dat er met de invoering van de wet te weinig aandacht wordt besteed aan het verbeteren van het leven van iemand die zijn leven als voltooid ziet.

Ingewikkeld

Voormalig politicus (D66) en schrijver Jan Terlouw was door de NVVE uitgenodigd om het debat in te leiden. En dat deed hij krachtig. ‘Ik vraag me af, als iemand oud is, niks meer te melden heeft, geen interesses meer heeft, kinderen heeft die zelfstandig zijn en uit het leven wil stappen, welk recht de samenleving dan heeft om dat te ontzeggen? Op die vraag krijg ik nooit een antwoord.’ Terlouw benadrukte dat hij de discussie over een voltooid leven ingewikkeld vindt en dat hij het uiteraard niet te gemakkelijk wil maken om uit het leven te stappen. ‘Maar als de wens van iemand om niet verder te leven redelijk, begrijpelijk, verklaarbaar en verantwoord is, moet het kunnen.’

‘Dit zou ik zelf ook willen’

De zaal was het grondig met hem eens. Een tachtigjarige vrouw zei: ‘Ik heb het spul in huis. Sinds ik daarover beschik, voel ik me een stuk opgewekter. Ik hoef niemand toestemming te vragen. Ik bepaal zelf wanneer ik ga.’ Een mannelijke bezoeker deelde het verhaal van zijn moeder. ‘Mijn moeder heeft altijd veel sociaal werk gedaan. Maar op een gegeven moment was ze lichamelijk helemaal op. Ze kon letterlijk niet meer uit bed komen. Als kinderen hebben we de zorg voor haar redelijk kunnen opvangen, tot ze zelf aangaf dat haar leven er nu op zat. Ze was toen bijna 93. We hebben haar keuze gerespecteerd. De huisarts stond achter haar beslissing om uit het leven te stappen en heeft haar geholpen. Op deze manier tevreden kunnen stoppen met je leven en van iedereen afscheid kunnen nemen, vind ik ideaal. Dat zou ik zelf ook willen.’

God geeft het leven en neemt het leven

Er kwam uiteraard ook een tegengeluid uit de zaal, al was dat minder hard. Zo zei een man van 75: ‘God geeft het leven en neemt het leven. Er zijn miljoenen mensen in ons land met een geloofsovertuiging. Als zij geloven dat God het leven geeft en neemt, gaat dat tot de laatste druppel. In mijn opinie laat God de mens sterven als hij denkt dat het einde daar is. Daar moet je als mens afblijven. Maar ik vind dat ieder een eigen keuze moet kunnen maken. De één vanuit ethiek, de ander vanuit geloofsovertuiging. Dat moet naast elkaar kunnen bestaan.’

Een meerderheid van de Tweede Kamer wil euthanasie bij een ‘voltooid leven’ mogelijk maken. ‘Ik vind dit een verrassende keuze. Als we dit gaan doen, wat heeft dat dan voor gevolgen voor de huidige euthanasiewetgeving, die al veel meer ruimte biedt dan vaak wordt gedacht?’ Lees meer >>

Politieke meerderheid

Omdat de uiteindelijke keuze om de wet wel of niet aan te nemen aan de politiek is, was het tweede deel van de middag bedoeld voor een discussie waaraan ook politici meededen. Hier presenteerde Carla Dik-Faber (ChristenUnie) ook het manifest ‘Waardig ouder worden’. Dat vooral pleit voor een investering in de ouderenzorg. Alle aanwezige politici staan achter de uitgangspunten van dit manifest, maar dat neemt niet weg dat een meerderheid (VVD, 50Plus, GroenLinks, PvdA en D66) vindt dat er alsnog een wet moet komen beëindiging van een voltooid leven mogelijk maakt. De christelijke partijen zien het wetsvoorstel niet zitten.

Leeftijdsgrens

Uit de discussie die vervolgens ontstond tussen publiek en politiek kwam met name heel duidelijk naar voren dat een leeftijdsgrens aan de mogelijkheid om een leven te voltooien door het publiek niet gewenst is. Pia Dijkstra liet hierop weten dat ook zijzelf de leeftijdsgrens een lastig onderwerp vindt. ‘Elke leeftijdsgrens kent iemand die daaronder zit. Waar moet je de grens dan leggen? We hebben nu gekozen voor een grens van 75 jaar, deels ook om praktische redenen. Een wetsvoorstel zonder leeftijdsgrens zal het niet halen. Daarnaast denk ik dat jongere mensen die hun leven willen beëindigen, dat vaak willen met een medisch achtergrond. In die gevallen biedt de euthanasiewet uitkomst. Dat willen we ook niet uitvlakken.’