De algemene houding van de Nederlanders is ‘ik heb niets te verbergen, dus…’. Brenninkmeijer maakt zich zorgen over de opslag van persoonsgegevens in bijvoorbeeld overheidsdatabases. Als er iets in komt te staan, juist of onjuist, probeer het er dan maar uit te krijgen. De burger heeft nauwelijks mogelijkheden die gegevens in te zien, laat staan zaken te wijzigen. De overheid koppelt alle mogelijke datasystemen aan elkaar waarmee tot soms in detail het leven van de individuele burger in beeld te brengen is. Dat komt die overheid natuurlijk soms ook heel goed uit. Zo kan onder meer fraude worden bestreden tot mogelijke terroristische aanslagen.
Vooral deze motieven blijken op goedkeuring te kunnen rekenen van de burger. En toch voel ik mij daar ongemakkelijk bij. Zowel in mijn rol van burger als in mijn rol van leverancier van gegevens. Ik wil het hier in het bijzonder over het laatste hebben.
De laatste jaren bespeur ik de trend dat gemeenten in toenemende mate private taken naar zich toe trekken. Ongetwijfeld heeft het een en ander met bezuinigingen te maken. Onder andere op het gebied van schuldhulpverlening, participatie, re-integratie, jeugdzorg, zorg(indicatie). Om zijn problemen in kaart te brengen, moet de burger met de billen bloot. De ambtenaar dient al die gegevens in te voeren in het systeem van de overheid. Daarmee kan, door koppeling van gegevens, snel gezien worden alles ook correct is en klopt. Niks mis mee toch?
Ik heb mijn twijfels. Welke gegevens registreert de overheidsfunctionaris, interpreteert hij mijn verhaal goed, schat hij mij als mens juist in om maar wat te noemen. De kans is ook groot dat ik wenselijke antwoorden geef. Ik ga echt niet vertellen dat ik ‘die kleine soms achter het behang kan plakken’. Dat ik een biertje teveel drink of loop te pikken bij de grootgrutter. Krijg je dan als casemanager van de gemeente het echte probleem boven tafel, vraag ik mij af.
Hiermee zeg ik niet dat de overheid dus die taken niet moet uitvoeren. Ik wil ook zeker niet de suggestie wekken dat de overheid het kwaad vertegenwoordigt. Ik wil wel dat hier echt goed over nagedacht wordt want het raakt wezenlijk onze privacy. Die alertheid op onze privacy is naar mijn gevoel zo goed als verdwenen.
Maar ook private instellingen doen mee aan het systeem. Zorgorganisaties, jeugdhulpverleningsinstellingen, welzijnsinstellingen committeren zich aan verschillende klantvolgsystemen. Ook zij registreren zeer gevoelige privé-gegevens van hun klanten in overheidsdata. En voor een deel gaat het ook om de inschatting van de medewerker die wordt ingevoerd.
Ook de private instellingen moeten hier over nadenken, zeker met transities Wmo en Jeugdzorg voor de deur. Als pleitbezorger van de leefwereld als uitgangspunt in welzijn en zorg in plaats van de systeemwereld, echt een punt van aandacht.
