Als ik één stad zou moeten noemen die de meeste indruk op me heeft gemaakt, dan is het Berlijn. Het monument dat de grootste wond heeft geslagen – de Muur – heeft voor een bijzondere sfeer gezorgd. Eentje die nog steeds na-ijlt. Kunstzinnigbeschilderde muurdelen aan de East Side Gallery herinneren aan de strikte scheiding. Net als de verveloze, vervallen panden in het oostelijke stadsgedeelte. Ieder op hun eigen manier. Maar het zijn vooral de woorden van het refrein van dat vroegere liedje van het Klein Orkest die nog nagalmen in mijn hoofd.

“Alleen de vogels vliegen van Oost- naar West-Berlijn.

Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten.

Over de muur, over het IJzeren Gordijn,

Omdat ze soms in het westen soms ook in het oosten willen zijn.”

Iedere keer dat ik de gevangenis bezoek, gaat dat gepaard met rituelen die doen denken aan een luchthaven. Aan de douane achter het loketje geef ik mijn paspoort en mijn ticket in de vorm van een plastic kaartje van Gevangenenzorg. Als beide zijn goedgekeurd, volgt de incheck door het poortje. Een vlucht volgt er niet. Dat wil zeggen, er is wel degelijk iemand die zo’n vlucht zou willen maken, maar hem staat dat niet vrij.

Deze keer is hij helemaal in het zwart. Toeval? Of een teken van rouw? Het lijkt op het tweede. Een van zijn maten is deze ochtend voor een paar dagen ingesloten in een strafcel, en dat betekent voor hem een gemis. Zelf gaat hij een dezer dagen op transport, naar een andere gevangenis, voor de laatste fase van zijn detentie. Hoop en vrees, en veel onzekerheid. Want achter het stoere masker gaat een wereld aan emoties schuil. Iedere verandering betekent onrust.

Na een uur – snel omgevlogen – komt de ‘reisleider’ melden dat het tijd is voor vertrek. Voor mij, wel te verstaan. Hij blijft achter, in zijn wereld aan de ene kant van de muur. ‘Nederlandse gevangenissen zijn net hotels’, hoor ik soms schamper beweren. Natuurlijk weet ik maar al te goed dat de omstandigheden hier niet te vergelijken zijn met die in Turkije, India, Marokko, om maar wat te noemen. Maar het grootste goed – je vrijheid – moeten opgeven, is voor iedereen erg. Niet te ontkennen. Er is wel degelijk een reden waarom hij hier zit, maar als het uitchecken nog heel lang op zich laat wachten, voelt het niet als logeren. Zeker in deze tijd rond kerst is afgescheiden zijn van je dierbaren extra hard.

Nu steek ik voor hem thuis maar een extra kaarsje op. Hopelijk viert hij kerstmis ook weer aan de andere kant van de muur volgend jaar. En alle jaren daarna. Oost-west, thuis best!