Met verbazing nam hij kennis van het plan van

staatssecretaris Kalsbeek van Jusititie om jeugdige criminelen hard aan te

pakken en te heropvoeden. Samen met hun ouders, die een verplichte cursus

opvoeding moeten volgen. ‘Hopeloos ouderwets,’ is de kwalificatie van Kees de

Hoog. ‘Voorbeelden uit het verre en recente verleden tonen dat aan.’ Hij geeft

één voorbeeld van de regentessen, die in de jaren ’50 in gesloten buurten het

huishouden van de ‘a-socialen’ beheerden en het gezin onder streng toezicht

stelden. De jeugdcriminaliteit – van alle tijden – nam er niet mee af.

Het kabinet heeft de nota ‘Vasthoudend en effectief’ goedgekeurd. Daarin

staan plannen om meer grip te krijgen op criminele jongeren. Dat is hard nodig,

want de criminaliteit onder jeugdigen neemt toe en instanties werken langs

elkaar heen, zo blijkt uit een rapport van de Algemene Rekenkamer. Van 44

procent van de in 1999 door de politie aangehouden jongeren is bijvoorbeeld

onbekend wat er met de dossiers is gebeurd.

De nota van Kalsbeek voorziet in scherp toezicht gedurende zes tot negen

maanden door de jeugdreclassering op een minderjarige die met de politie in

contact komt. Verder komen er 1500 plaatsen voor de zogenoemde Individuele

Trajectbegeleiding (itb), waarbij de jongere onder toezicht van een begeleider

komt. De ouders moeten – zonodig verplicht – begeleiding bij de opvoeding van

hun kinderen aanvaarden.

‘Als we het hebben over heropvoeden, dan gaat het over problemen in

bepaalde achterstandswijken,’ stelt De Hoog. ‘Dan praten we over allochtone,

vooral Marokkaanse jongeren in de grote steden. Het gaat niet over de

criminaliteit van kinderen van hoger opgeleiden. Die is er wel, maar daar is de

aandacht niet op gericht. Want die is niet geconcentreerd in één buurt en er is

geen sprake van sociaal isolement.’ Volgens de gezinssocioloog is juist dat

sociale isolement dat de oorzaak van alle kwaad. ‘We hebben te maken met

achterstandswijken, armoede, maatschappelijk isolement. Mensen weten de weg niet

naar informatie, hulp, huursubsidie of kinderbijslag. Dat isolement leidt ertoe

dat ook de huidige maatschappelijke opvoedingsnormen worden gemist.’ De Hoog

illustreert zijn stelling met een voorbeeld: ‘Wij zouden niet willen dat onze

kinderen ons direct financieel onderhouden. Maar in Marokko is dat niet vreemd.

Het komt hier in Nederland voor dat jongens met geld, dat ze op criminele wijze

verdienen, hun ouders ondersteunen. Gestolen computers worden gewoon thuis

opgeslagen. Niet dat die ouders weten dat ze gestolen zijn. Zij vragen er niet

naar, want zij interpreteren de activiteiten van hun zoon als gewone handel. In

Marokko is het normaal dat zonen hun eigen bedrijfje beginnen.’

Wat gaat er fout in allochtone gezinnen?

‘Het is niet een kwestie van dat er iets fout gaat. Allochtone ouders

hebben andere opvoedingsdoelen dan de doorsnee Nederlandse vader en moeder. Wij

weten dat opleiding en diploma’s belangrijk zijn om iets te bereiken. Dat is een

opvoedingsdoel geworden. Als je als geïsoleerde groep de Nederlandse samenleving

niet kan overzien, dan begrijp je niet dat het hebben van diploma’s zo’n

belangrijk mechanisme is. Vakken vullen is voor de gemiddelde Nederlandse

scholier een bijbaantje. Maar voor veel allochtone jongeren is werken en geld

verdienen belangrijker dan leren. Het belang van opleidingen binnen de

Nederlandse samenleving wordt niet begrepen.’

Het onbegrip over de Nederlandse maatschappelijke waarden is jarenlang een

verwaarloosd probleem geweest, meent De Hoog. Een probleem overigens dat nog

altijd hardnekkig blijft bestaan, getuige het plan van staatssecretaris Kalsbeek

om ouders van jeugdige boefjes verplicht naar een opvoedingscursus te sturen.

‘Die allochtone ouders begrijpen niet wat ze op zo’n cursus voorgeschoteld

krijgen.’ De juiste weg moet men volgens De Hoog zoeken in integratie en

verheffing uit de achterstandspositie: ‘Kijk eens in het buitenland of in onze

eigen geschiedenis hoe men met achterstandsproblemen succesvol is omgegaan. In

de vorige eeuw hebben de socialistische elite en christelijke voormannen het

voortouw genomen om de arbeiders uit hun armoedige omstandigheden te verheffen.

Die vonden dat een arbeider ook behoefte had aan een eigen douche en

fatsoenlijke woonruimte.

‘De Blauwe Knoop’ (tegen alcoholgebruik en voor verheffing van de arbeider)

is een vrij effectieve beweging geweest. Het is ideaal als de integratie loopt

via de eigen voormannen. Het klinkt misschien heel moraliserend, maar het

beschavingsoffensief moet uit eigen kring komen. Die Marokkaanse vaders die

opletten in de wijk: prima. Maar het is ook noodzakelijk dat de voormannen

vanuit de Moskeeën de integratie prediken. Je kan pas uit de ellende raken als

je ander gedrag gaat volgen. De voormannen en voorvrouwen geven het voorbeeld.

‘Het voorbeeld dat nu wordt gevolgd door de kleine jochies in de buurt is het

gedrag van de grote jongens, die in de straatbendes zitten. De leeftijd van

jeugdige criminelen wordt steeds lager, de overtredingen steeds zwaarder. Waarom

kost het zoveel moeite dat te bestrijden? Je kunt die bendes toch gewoon

oppakken?’

En heropvoeden. Het Glen Mills instituut zegt meer dan 75 procent van

zijn cliënten succesvol in de maatschappij terug te kunnen leiden.

‘Prima, er moeten meer van dat soort instellingen zijn. De minister wil dat

ook. De gevangenis doet jeugdigen geen goed. Daar leer je het beroep van

crimineel pas goed. Maar behalve een harde en doortastende aanpak is het ook

nodig om hele groepen te socialiseren. Om ze uit het maatschappelijk isolement

te halen. In de Verenigde Staten hebben ze daar het leger voor gebruikt.

Jongeren uit achterstandsbuurten werden geworven en hebben in het leger een vak

geleerd. Het heeft tot gevolg gehad dat veel van die jongeren uiteindelijk ook

doorstroomden naar hogere opleidingen. De zogenaamde nieuwe aanpak van

staatssecretaris Kalsbeek is symptoombestrijding. De jongeren zijn al op het

verkeerde pad. Als zo’n jongen de gevangenis uit komt, is hij de held van de

straat. Je moet de huidige structuur bestrijden, het sociaal isolement opheffen

met een fundamentele aanpak.’

Een Deltaplan moet er komen, vindt de Hoog, om allochtonen zo snel mogelijk

in de Nederlandse samenleving te integreren. Want dat zal ook leiden tot een

sociaal-maatschappelijke omgeving die geen boefjes meer kweekt. ‘Mensen die niet

willen integreren houden zichzelf in een maatschappelijk isolement. Daarom zijn

die voormannen uit de Moskeeën ook zo belangrijk. Waarom gebeurt er zo weinig

aan integratie?’

Het stikt toch van de projecten in de wijken?

Maar er is geen masterplan waar alle instanties en organisaties aan werken.

Het club- en buurthuiswerk dat er nog is, hangt als los zand aan elkaar. Ik zie

bijvoorbeeld wel iets in laagdrempelige buurtwinkels, waar mensen met al hun

vragen naar toe kunnen: over hoe een thermostaat werkt tot wat je moet doen met

je zoon die spijbelt. Daarom zijn die opbouw- en buurthuiswerkers ook zo

ontzettend hard nodig. Die maken contact met de buurt, met de mensen, met de

jongeren. Als je voor een zaal met wetenschappers het woord opbouwwerker in de

mond neemt, gaat er nog steeds een honend gelach door het publiek. Men heeft nog

altijd het stereotype van de sociaal werker uit Ma Flodder voor ogen; met

ribbeltjespak en sandalen. Maar inmiddels zijn er opbouwwerkers nieuwe stijl:

iemand waar jongeren tegen op kijken, die hun taal spreekt en die weet wat hen

aanspreekt. Op die manier krijgen kinderen uit achterstandswijken andere

voorbeelden voor ogen dan die criminele bendeleden, een arme afgewerkte vader en

een moeder die ’t allemaal niet begrijpt. Op die manier krijgen ze een kans op

een andere manier jong te zijn dan met bushokjes inslaan en mensen

beroven.’/Caroline Stam