1. Bestaanszekerheid: sociaal initiatief voor werkende armen

Hoe bestrijden we armoede en bevorderen we de bestaanszekerheid? Verschillende onderzoeken in Finland en in de VS toonden aan dat het basisinkomen een antwoord kan zijn. Denise Harleman besloot dit in de praktijk te brengen en startte Collectief Kapitaal, een sociaal initiatief waarbij vijf Amsterdamse werkende minima acht maanden lang duizend euro kregen. Zonder voorwaarden. Hoe Harleman dit aanpakte en welke lessen over het basisinkomen zij sociaal werkers wil meegeven vertelt zij in dit artikel.

Waarom dit verhaal ook in 2023 relevant zal zijn:

Inflatierecords, energiearmoede, cliënten die zorgen hebben over hoe zij de maand financieel door moeten komen. Ook in het nieuwe jaar staat de bestaanszekerheid van grote groepen mensen onder druk. Alleen al 220.000 werkenden zijn arm, ondanks hun inkomen uit werk. Om uit die armoede te komen is een aanpak nodig op meerdere fronten nodig, waar sociaal werkers ook een rol in kunnen vervullen. Het verhaal over het Collectief Kapitaal inspireert, zeker als je de kern ervan tot je laat doordringen: ‘Het is onze visie, ons ideaal van hoe een solidaire samenleving eruitziet en hoe we bestaanszekerheid voor iedereen garanderen. We zijn een gemeenschap geworden die onze inkomens eerlijk(er) verdeelt.’

2. Positieve Gezondheid: toekomstige zorgvragen voorkomen

Vitale en veerkrachtige inwoners in plaats van meer en meer verpleeghuisbedden. Dat is het doel van de Coalitie Positieve Gezondheid op Texel. De vergrijzing en zorgvraag op het Waddeneiland nemen toe, maar met een focus op Positieve Gezondheid wordt geprobeerd het tij te keren. Met die benadering wordt het accent op de mens zelf gelegd, niet op de ziekte of beperking waar diegene mee kampt. ‘Dat gedachtegoed sloot heel goed aan bij wat we op Texel voor ogen hadden’, vertelt Katrijn van der Vlerk, voorzitter van de Coalitie Positieve Gezondheid en regiomanager bij vvt-organisatie Omring, in het artikel ‘Hoe positieve gezondheid voor een vitaal en veerkrachtig Texel zorgt’. ‘Het bood ons een gezamenlijke taal om vorm en inhoud te geven aan onze plannen en na te denken over de vraag: hoe kunnen we de vitaliteit en veerkracht van bewoners vergroten?’

Waarom dit verhaal ook in 2023 relevant zal zijn:

Zorgen over de houdbaarheid van de zorg zijn er vanwege alle personeelstekorten, vergrijzing en de stijgende kosten volop. Met Positieve Gezondheid verwacht Texel toekomstige zorgvragen op het eiland te verlichten, uit te stellen en zelfs te voorkomen. Tegelijkertijd wordt ook de veerkracht, eigen regie en het aanpassingsvermogen van de eilandbewoners gestimuleerd, een ontwikkeling waar in het sociaal domein – terecht – veel aandacht voor is.

3. Integrale aanpak Switch: geweldspatronen doorbreken

Hoe doorbreek je het patroon van geweld binnen het gezin? De integrale aanpak Switch versterkt de veiligheid en draagt bij aan het verminderen van structureel en intergenerationeel geweld in gezinnen, bleek uit onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut. ‘Als je een medicijn in druppels toedient, dan werkt het soms onvoldoende. Samen zorgen wij voor een hoge concentratie van het medicijn’, vertellen Hester Mobach en Heidi Offerman. ‘Ook na recidive laten we niet los.’

Waarom dit verhaal ook in 2023 relevant zal zijn:

in het werkveld is steeds meer aandacht voor onderliggende oorzaken van multiproblematiek. Huiselijk geweld tegen kinderen heeft vaak z’n oorsprong bij problemen al die bij hun ouders spelen. Denk aan stress, verslaving, schulden, psychische ziektebeelden en zo verder. Vaak zijn die problemen zelfs intergenerationeel.

Switch is opgezet als 1 behandelplan voor het hele gezin, wezenlijk anders dan een multidisciplinaire aanpak. Mobach en Offerman: ‘Je kunt wel traumatherapie doen, maar als er niet gewerkt wordt aan een plegeraanpak, dan is dat niet effectief. Binnen Switch hanteren we geen wachtlijsten en zetten we in wat op dat moment nodig is. Daar helpt die gezamenlijke visie op de behandeling van het gezin natuurlijk ook bij.’ Dat hulpverlening breder wordt opgezet, met meer aandacht voor onderliggende oorzaken, lees je bijvoorbeeld ook in dit verhaal over het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming en dit stuk over de mannenpraatgroep over huiselijk geweld.

4. De potentie van psychedelica: kansrijk voor behandeling van mentale klachten

Een harddrug als medicijn? In het therapeutisch en medisch gebruik van psychedelica (denk aan MDMA, LSD en paddo’s) bij behandeling van mentale klachten zit potentie. Dat mag niet onbenut gelaten worden, betoogde psychofarmacoloog Kim Kuypers in haar boek Genieten of Genezen?. Tegelijkertijd gaat ze de risico’s niet uit de weg. ‘We moeten verder onderzoeken welke dosering bij elk middel werkt en veilig is’, legde ze eerder uit aan Zorg+Welzijn. Lees dit interview hier: ‘We moeten het genezende potentieel van psychedelica niet onbenut laten.’

Waarom dit verhaal ook in 2023 relevant zal zijn:

Tweede Kamerleden waren na een overleg met diverse wetenschappers positief verrast over de potentie voor medisch en therapeutisch gebruik van psychedelica. De psychedelica kunnen mogelijk effectief zijn bij ernstige vormen van psychiatrische aandoeningen als depressies, angststoornissen, posttraumatische stress-stoornissen en verslavingen. De politiek zal nu de regie moeten pakken voor vervolgstappen.

5. Buurtwonen: rol van wijkverpleegkundige kan veranderen

‘Mijn idee is dat als je ouderen bij elkaar laat wonen en hulp van het netwerk in de buurt inzet, er geen verpleeghuis meer nodig is.’ Jos de Blok van Buurtzorg – thuiszorg – introduceerde in dit interview een nieuwe vorm van ouderenzorg: Buurtwonen. Als je ouderen in hun eigen wijk en omgeving houdt, dan houd je ook het buurtnetwerk eromheen en de mantelzorg in stand. De zorg voor ouderen wordt daardoor relatief lager, want het netwerk neemt controle- en steuntaken over. En zo kunnen ouderen heel lang en met een minimum aan zorg(personeel) zelfstandig wonen.

Waarom dit verhaal ook in 2023 relevant zal zijn:

Het aantal 65-plussers zal de komende decennia verder groeien, blijkt uit bevolkingsprognoses voor de periode 2022-2070. In december 2022 waren er 3,6 miljoen ouderen, tegenover al 4,8 miljoen in 2040. Tegelijkertijd heeft het kabinet een visie opgesteld dat ouderen zich moeten beraden op een bestaan ‘zonder collectief georganiseerde ouderenzorg’. Dat betekent ‘we’ op zoek gaan naar vernieuwende woonvormen, waardoor ook de rol van wijkverpleegkundigen en andere professionals gaat veranderen. In het geval van Buurtwonen verandert die volgens De Blok  naar ‘die van een coach, een verbinder en een persoonlijk begeleider van de cliënt en zijn of haar netwerk’.