Claudia Kaagman is deskundig in de LVB-sector, coach en trainer. Claudia heeft zowel in de psychiatrie, verslavingszorg als de gehandicaptensector gewerkt. Bij WilgaerdenLeekerweideGroep is ze betrokken bij het geven van behandelingen van verslaving en coacht ze begeleiders. Daarnaast geeft ze trainingen aan andere organisaties via het scholingslabel ZWOpleidingen van de WilgaerdenLeekerweideGroep.

Welk onbegrepen gedrag komt zoal voor bij de lvb-doelgroep?

‘Het gaat vaak om gedrag dat wordt bestempeld als lui, ongemotiveerd, een grote mond, agressie of het weigeren van hulp. Uitspraken zoals “het boeit me niet” of “ik red het zelf wel” komen ook vaak voor. Lvb’ers komen vaker met justitie in aanraking of raken verslaafd. Ook dat wordt vaak niet gekoppeld aan een verstandelijke beperking, dus dat kun je ook onbegrepen gedrag noemen. Het is lastig om te beoordelen of het onmacht of onwil is.

Een voorbeeld: een man met een lvb moet een bepaalde brief meenemen naar zijn afspraak met de schuldhulpverlener. Dat doet hij niet. Ook een volgende keer doet hij het niet. De schuldhulpverlener is geïrriteerd, ze zit hier om hem te helpen, laat ze hem weten. Maar die man snapt niet over welke brief het gaat en durft dat niet te zeggen. Het gaat hier dus om onmacht, terwijl de schuldhulpverlener het ziet als onwil. Te laat komen is ook zo’n voorbeeld: heeft iemand geen zin om zijn bed uit te komen of heeft hij moeite met klokkijken?’

Een lvb wordt vaak niet herkend. Hoe komt dat?

‘Deze mensen zien er precies hetzelfde uit als jij en ik, dus aan het uiterlijk is niets te zien. Ze hebben geleerd om zich staande te houden in de maatschappij en zijn vaak streetwise. Ze zeggen liever “rot op met die stomme brief van je” dan dat ze toegeven dat ze moeite hebben met iets. Dan krijg je een vraag als “Ik heb niet zo’n mooi handschrift, kun jij het even voor me opschrijven?” Kortom, ze weten zich goed te presenteren.’

Hebben de professionals voldoende kennis?

‘Nee, professionals hebben niet altijd de kennis over deze doelgroep, zodat ze de beperking ook niet herkennen. We weten dat ongeveer 15 procent van de volwassenen een IQ van onder de 85 heeft en ze oververtegenwoordigd zijn bij justitie of schuldhulpverlening. Het zou dus mooi zijn als professionals in een intakegesprek doorvragen en screenen op een lvb. Ik besef heel goed dat dat niet altijd haalbaar is met de hoge werkdruk, maar een eerste stap zou al heel fijn zijn. Er zijn handleidingen beschikbaar in de vorm van een A-viertje met tien punten erop. Hang het op kantoor, kijk er af en toe naar en je weet al een stuk meer.’

Wat zijn de gevolgen van het níet-herkennen van een lvb?

‘Hun gedrag, zoals boosheid of agressie, wordt dan niet goed geïnterpreteerd. Wat natuurlijk een negatief effect heeft op het zelfbeeld. Herken je het gedrag wél als een uiting van een lvb, dan wordt de schuldhulpverlener niet boos omdat meneer zijn brief niet heeft meegenomen. Herkent ze het niet, dan wordt ze boos, waarop de cliënt haar uitscheldt, wegloopt en niet meer terugkomt.

Professionals overschatten de mogelijkheden van lvb’ers waardoor ze niet de juiste hulp krijgen. In de verslavingszorg krijgen cliënten bijvoorbeeld zelfreflectieopdrachten, die niet geschikt zijn voor de lvb-doelgroep. Hulp slaat dus niet aan, mensen komen sneller in aanraking met justitie. Het verdrietigste is dat het veel ongelukkige mensen oplevert, het aantal depressies stijgt. Al met al kost het ook veel geld om hulp te bieden die niet werkt.’

Wat zijn de belangrijkste speerpunten in de benadering van deze doelgroep?

‘Het gaat om houding en gesprekstechnieken. Je houding moet er een zijn van gelijkwaardigheid en er onvoorwaardelijk willen zijn voor iemand. Niet belerend alsof er een kind tegenover je zit. Lief zijn voor elkaar doet iedereen goed, maar deze doelgroep des te meer. Een complimentje geven, iemand geruststellen en tijd nemen voor smalltalk.

Als het om het gesprek zelf gaat: houd het gesprek kort (niet langer dan 20-30 minuten), één thema per keer, maak gebruik van visuele hulpmiddelen en check altijd of iemand begrepen heeft wat er besproken is. Maar, alles valt of staat met het zelfbeeld van de cliënt. Als we dus beter naar de doelgroep kijken, beseffen hoe laag hun eigenwaarde is en daar op inspelen met de juiste houding en hulp, dan kunnen we het cijfer voor het zelfbeeld dat cliënten van zichzelf hebben, verhogen van een 4 naar een 5, en misschien zelfs naar een 6.’