Marja Immers van de ondernemingsraad van DeltaBouman laat een schamper lachje horen. ‘We zeiden in het begin: we gaan eerst fuseren, en daarna ruzie maken. Dat was een grapje. We wisten niet dat het waar zou worden.’ Het megazorgconcern DeltaBouwman ontstond in het voorjaar van 2003, toen het Delta Ziekenhuis voor psychiatrie met 1400 werknemers samenging met het Boumanhuis voor verslavingszorg (700 personeelsleden). De directeuren Eddy Schuyer van het Delta ziekenhuis en Sjef Czyzewski van het Bouman – toen nog on speaking terms – drukten de fusie in minder dan een jaar door om te voorkomen dat de operatie in oeverloos heen en weer gepraat zou verzanden. Bovendien was er breed draagvlak voor verdere samenwerking. ‘Er zat,’ zegt de voorzitter van de ondernemingsraad, ‘immers veel overlap in het werk van de twee instellingen. Na de fusie zouden we beter van elkaars expertise gebruik kunnen maken.’

Bom

Het ging ongeveer een jaar goed voordat de bom barstte. Schuyer en Czyzewski bleken bij nader inzien toch niet door één deur te kunnen. Niemand weet wat er precies aan de hand is, maar het gonst van de geruchten. Schuyer, ook fractievoorzitter van D66 in de Eerste Kamer, zou een ietwat bezadigde maar ‘door en door’ integere man zijn, terwijl Czyzewski – die vanwege zijn ingewikkelde achternaam in de Rotterdamse bestuurswereld simpelweg als ‘Sjef’ bekend staat – de reputatie heeft van ‘een doordrammer’ en een figuur die verzot is op het machtsspel. Zo zegt fractievoorzitter Bert Cremers van de PvdA in Rotterdam over hem: ‘Hij heeft een geobsedeerde uitstraling. Hij kan mensen overtuigen, maar het nadeel is dat hij erg voor zijn gelijk gaat. Hij gebruikt vriendelijke woorden, maar doet ondertussen aan machtspolitiek. Hij walst over mensen heen.’ Manuel Kneepkens van de Stadspartij: ‘Sjef is, laat ik zeggen, uitermate flexibel in zijn opvattingen. Hij is van gummi en past zich aan aan de politieke realiteit.’ Dominee Hans Visser van de Pauluskerk noemt Czyzewski ‘een baasje dat weet wat hij wil en niet over zich heen laat lopen.’ Feit is dat Czyzewski vaker brokken heeft gemaakt. Hij moest in de tweede helft van de jaren negentig vertrekken als directeur van de CTSV na een heftig conflict. In zijn val trok hij het bestuur mee en zelfs toenmalig staatssecretaris Robin Linschoten van Sociale Zaken.

DeltaBouman staat inmiddels op zijn kop. Volgens voorzitter Immers van de ondernemingsraad gonst en koert het onder het personeel. ‘We willen een eind aan de onzekerheid. Houdt het personeel dezelfde taken, krijgen ze andere collega’s? We zijn bang dat ervaren werknemers gaan solliciteren om van de nare sfeer af te zijn. Dan zijn we nog veel verder van huis.’

Schuyer heeft na veel geharrewar zijn ontslag aangeboden. Czyzewski’s positie staat onder druk, zeker nadat het management van het oude Delta ziekenhuis begin november het vertrouwen in hem heeft opgezegd. Bij het ter perse gaan van dit blad was de Raad van Toezicht zich nog aan het beraden over een oplossing. Plaatsvervangend voorzitter Sipke Drijver ziet het terugdraaien van de fusie als een reële optie. ‘De prijs van de fusie is hoog. We moeten ons afvragen of we die wel willen betalen. Doorzetten van de fusie kan bijzonder vervelende gevolgen hebben voor de patiëntenzorg en voor andere activiteiten. Het is misschien een ongebruikelijke stap, maar technisch kan het.’ De ondernemingsraad heeft het inmiddels helemaal gehad met de directie en eist het vertrek van de drie overgebleven directeuren. De ondernemingsraad vindt dat de directeuren de laatste weken niets hebben gedaan om de chaos te verkleinen. ‘Integendeel, ze hebben de situatie alleen maar erger gemaakt,’ aldus een woordvoerder.

Keihard ingrijpen

Ronald Sørensen van Leefbaar Rotterdam briest. Woedend is hij over de gang van zaken. ‘Er zijn enorme problemen in de stad. En wat doen degenen die ze mede moeten oplossen? Ruzie maken over macht. Ze verdienen tweehonderdduizend euro per jaar, maar hun werk doen, ho maar. Het is schan-da-lig!’ Sørensen erkent dat de politiek, en met name het dagelijks bestuur van de gemeente waar Leefbaar Rotterdam prominent deel van uitmaakt, grote problemen heeft. ‘De situatie is zorgelijk.’ Het is bijna 2005. Eind dat jaar moet het tippelgebied aan de Keileweg, waar vooral illegalen en verslaafde prostituees werken, dicht zijn. Juist het DeltaBouman moet de vrouwen opvangen, laten afkicken en aan een nieuwe start helpen. De gemeente en DeltaBouwman hebben tien opvanghuizen toegezegd voor 150 vrouwen. Dit jaar hadden er vier geopend moeten worden, maar dat bleek te hoog gegrepen. Het eerste internaat opent in december de deuren. De rest, zo is de planning op het stadhuis, volgt het jaar erop. Sluiting van de tippelzone is een van de belangrijkste punten van het college van Leefbaar Rotterdam, CDA en VVD, het college dat na de historische verkiezingsoverwinning van Pim Fortuyn ‘nieuwe politiek’ zou doorvoeren.

Sørensen zucht. ‘We zijn afhankelijk van DeltaBouman. De problemen van die meiden op de Keileweg interesseert die directeuren geen moer. Ze hebben zo hun eigen agenda.’ Hij pleit voor keihard ingrijpen. ‘We knikkeren ze er gewoon uit.’ Verlies van knowhow? Sørensen ziet er geen probleem in. ‘Onder die toplaag zit vast een andere laag met jonge, ambitieuze managers die wel graag willen. Ik geef ze graag de kans.’

Onhaalbare plannen

De oppositiepartijen kijken, al dan niet met leedvermaak, vanaf de zijlijn toe. Ze weten dat het oude Bouman onder de Rotterdamse bevolking een slechte reputatie heeft. Kneepkens van de Stadspartij: ‘Bouman had vroeger op een paar plaatsen opvanghuizen voor hele ernstige ex-verslaafden. Geen lieverdjes, echt het ergste soort. De buurt was terecht bang. Bouman beloofde steeds bewaking, maar liet het vervolgens toch weer afweten. Vind je het gek dat diezelfde omwonenden zich nu verzetten tegen de komst van nieuwe opvanghuizen van Bouman.’

Bert Cremers van de PvdA bevestigt het verhaal. ‘De organisatie van Bouman was niet perfect. Sjef had altijd meer met het uitdragen van grote visies en strategieën dan met het managen van zijn organisatie.’ Bewoners van wijken hebben, volgens Cremers, ‘een olifantengeheugen’ als het gaat om gebroken beloften. ‘Bouman is niet in staat gebleken het vertrouwen te houden.’
De oppositiepartijen zien, behalve het verzet van de omwonenden, nog veel meer obstakels bij het doorvoeren van de plannen. ‘Stel’, zegt PvdA-fractievoorzitter Cremers, ‘dat je de huizen van de grond krijgt: Zijn er dan genoeg prostituees die er willen gaan wonen? Willen die vrouwen zich onderwerpen aan een ontwenningsprogramma voor de drugs? Wie gaat dat trouwens betalen? Het is de bedoeling dat in de internaten 24-uurs zorg krijgen. Hoeveel personeelsleden heb je dan nodig om de zaak draaiend te houden? Je kunt zeggen: het geld komt uit de AWBZ, maar is dat haalbaar? Het zal enorm duur worden. Stel dat de vrouwen weigeren in de internaten te gaan zitten en gewoon doorgaan met hun tippelwerk, wat doe je dan? Opsluiten? Dat kan niet volgens de huidige wet. Prostitutie is niet illegaal. Er zitten grote problemen aan te komen.’

Kneepkens voorziet dat de vrouwen naar andere steden trekken als Rotterdam hen de pin op de neus zet. ‘We pompen ze gewoon van de ene naar de andere plaats. Alsof die vrouwen daarmee geholpen zijn.’ Hij pleit voor een gezamenlijk Eroscentrum voor de vier grote steden, ergens op een centrale plaats. ‘Met het geld dat er verdiend wordt, kun je hulp aan de vrouwen bieden.’

Dominee Visser van de Pauluskerk ziet meer in een Rotterdamse oplossing. Hij vindt, net als Leefbaar Rotterdam, dat voor de tippelaarsters op de Keileweg een andere oplossing moet worden gevonden. ‘Waarom leg je niet ergens in een haven een grote boot neer. Dan kunnen die meiden hun pijpwerk tenminste in een kamertje doen, in plaats van op een bankje in de open lucht. Zorg voor goede controle en begeleiding en je bent een stuk verder dan dat je onhaalbare plannen najaagt.’ Visser heeft ook een oplossing voor de managementsproblemen van DeltaBouman: ‘Draai die fusie gewoon terug. Laat de Inspectie voor de Gezondheidszorg bemiddelen en zorg dat de twee clubs goed met elkaar samenwerken.’