Zorg+Welzijn zet in een serie van drie de opvallendste plannen voor het sociaal domein uiteen. Hier lees je alles over armoede en schuldhulp, later worden ook de plannen voor de jeugd uitgelicht. Let op: dit overzicht over armoede en schulden is een selectie van belangrijke of opvallende standpunten in de verkiezingsprogramma’s, die van toepassing zijn op het werkveld van professionals.

Lees hier deel 1 van deze serie over de verkiezingen: Wat hebben partijen de wijk te bieden?

1: VVD

Sinds 1 januari 2021 mogen bepaalde bedrijven en instanties de gemeente waarschuwen als klanten hun rekening niet betalen. De VVD wil deze regeling strenger maken. De partij wil namelijk een meldplicht voor aanbieders van vaste lasten als rekeningen structureel niet betaald worden.

Vroegsignalering en snelle hulp bij schulden aanbieden zijn sowieso stokpaardjes van de VVD. Gemeenten, professionals en werkgevers moeten als het aan die partij ligt zo snel mogelijk in gesprek als mensen brieven niet beantwoorden en structurele betalingsachterstanden hebben. Verder pleit de VVD voor een andere aanpak van armoede.

De VVD stelt ook diverse aanpassingen voor die kwetsbare mensen beter moeten beschermen tegen geldproblemen. Zoals: buy now, pay later-constructies streng reguleren. Dit wordt als het aan de VVD ligt voor minderjarigen of bij grote bedragen verboden. Andere plannen op dat vlak: de maximaal toegestane boetes verlagen bij het missen van een betaling. En verplicht vooraf actief attenderen van gebruikers over de kosten en rentes. Mensen moeten ‘weerbaar’ zijn tegen terugkerende armoede.’

2: Nieuw Sociaal Contract

Het aantal huishoudens met problematische schulden, nu ongeveer 620.000, drastisch omlaag en in 2030 dit aantal halveren. Daar streeft de partij van Pieter Omtzigt naar. In het programma staan deze maatregelen om dat te bereiken:

• ‘We ontmoedigen kopen op krediet door betere voorlichting via overheidscampagnes en door strengere regelgeving voor kopen op afbetaling.
• De wettelijke normen voor de maximale rente en maximale incassokosten worden fors aangescherpt, zodat kleine schulden niet kunnen oplopen tot enorme onbetaalbare schulden.
• Werkgevers die te maken krijgen met loonbeslagen en die hun werknemers met problematische schulden willen helpen, krijgen meer armslag. Er komen duidelijke regels wanneer hulp niet als belastbaar loon beschouwd wordt. Hierbij kan worden gedacht aan budgetcoaching en juridische hulp.
• De overheid en semipublieke organisaties zijn grote schuldeisers, maar de afhandeling van schulden, betalingsregelingen en incasso vindt versnipperd plaats. Overheidsorganisaties zorgen ervoor dat mensen op één plek hun schuld afbetalen. De Belastingdienst en andere organisaties houden zich aan de beslagvrije voet, het absolute minimum dat iemand nodig heeft om te kunnen leven.
• Samen met gemeenten bezien we hoe het bereik en de effectiviteit van de schuldhulpverlening kan worden verbeterd.’

3: GroenLinks-PvdA

Iedereen die onder het sociaal minimum dreigt te komen door schulden, krijgt automatisch recht op een betalingsregeling. Althans, als het aan GroenLinks-PvdA ligt. ‘Gemeenten krijgen meer bevoegdheden om deze betalingsregelingen af te dwingen bij schuldeisers. Wanneer tweederde van de schuldeisers akkoord is, maken we de schuldenregeling bindend.’

Andere plannen om problematische schulden aan te pakken van GroenLinks-PvdA:

• de beslagvrije voet verhogen tot het sociaal minimum.
• een landelijke pauzeknop. Dat betekent: voor iemand die schuldhulp accepteert, gaat de inning van nieuwe schulden op pauze.

Lang niet iedereen krijgt nu de toeslagen waar hij recht op heeft, en dus moet de overheid mensen actief daarover benaderen, vindt GroenLinks-PvdA. Wel op specifieke momenten: bijvoorbeeld als iemand werkloos wordt, gaat verhuizen of scheiden, of sprake is van overlijden. Bestanden en gegevens slim koppelen en de privacy waarborgen is nodig. En de gemeentelijke loketten moeten overzichtelijker: één rijtje met de toeslagen waar je recht op hebt die je met één formulier kunt aanvragen.

Net als andere partijen wil ook de GroenLinks-PvdA buy now pay later constructies aanpakken. Met onder andere deze aanpassingen:

• Minimaal een derde van de aankoopprijs vooraf betalen
• In fysieke winkels wordt buy now pay later verboden
• Het wordt helemaal verboden voor iedereen jonger dan 21 jaar

Veel mensen durven niet uit zichzelf te beginnen over schulden. Hoe kun jij als sociaal werker een veilige omgeving creëren zodat je cliënt wel eerlijk en open is over geldproblemen? Zorg+Welzijn schreef daar veel artikelen over, die nu gebundeld zijn in een overzichtelijk dossier Praten over schulden.

4: PVV

Het woord ‘schulden’ komt in het programma van de PVV niet voor, wel ‘bestaanszekerheid’. Er zijn vooral plannen om de koopkracht van mensen te verbeteren/op peil te houden:

• Verlaging BTW op boodschappen van 9% naar 0
• Verlagen energierekening (lagere belasting en btw)
• Verlagen sociale huren
• Verhogen wettelijk minimumloon
• Verhogen van de huurtoeslag
• Afschaffen van het eigen risico in de zorg
• Verlaging van de brandstofaccijnzen
• Verhoging ouderenkorting
• Handhaven inkomensondersteunig AOW-gerechtigden
• Schrappen vliegtax

5: BBB

Werken moet lonen is een boodschap die zoals bij veel (vooral rechtse) partijen ook bij de BBB terug te vinden is. Daarnaast zijn deze plannen bedoeld om te werken aan het financieel welzijn van Nederlanders:

• ‘We verhogen de bijstandsuitkering en het minimumloon zodat in voldoende mate rekening wordt gehouden met de inflatie en de gestegen kosten van levensonderhoud.
• We ontmoedigen de schulden-industrie waarin bedrijven geld verdienen aan de schulden van mensen die al in de problemen zitten. Het onderling doorverkopen van openstaande vorderingen van burgers wordt verboden en het recht van dagvaarding door incassobureaus wordt beperkt.
• We onderzoeken de mogelijkheid van een geregistreerde schuldhulpregeling. Het doel is dat we voorkomen dat mensen die in geldnood zitten, nog verder in de problemen komen door nog verder oplopende schulden.
• We zetten ook in op duidelijke voorlichting om beter met geld om te gaan.
• We richten een microkredietinstelling op, die zich richt op sociale schuldhulpverlening. Deze kredietinstelling herfinanciert schulden en begeleidt burgers naar een schuldenvrije toekomst.
• De Nederlandse Loterij krijgt als enige een vergunning voor een grote landelijke loterij. Hierdoor neemt de controle op verslaving toe en komen de winsten ten goede aan de belastingbetaler.

6: D66

D66 wil het minimumloon en de uitkeringen flink verhogen, zodat minder mensen en kinderen in armoede leven. Daarnaast moeten de toeslagen afgeschaft worden. Een ‘nieuwe start met een basisbedrag voor iedere volwassene’ is de richting die deze partij op wil gaan.

Een ander opvallend punt is het online bestellen op afbetaling (buy now, pay later). Dit moet ontmoedigd worden. Er komt ook een zorgplicht bij de schuldeiser als hieruit schulden ontstaan.

Daarnaast is de preventie van schulden ook een aandachtspunt van D66. Denk aan ‘financiële geletterdheid’ voor jongeren. Begeleiding moet beschikbaar zijn bij ingrijpende gebeurtenissen (zoals op jezelf gaan wonen) en er wordt nog meer ingezet op vroegsignalering.

Verder moet schuldhulpverlening breder toegankelijk worden, ook voor ondernemers en mensen met beginnende schulden. Ook mensen met een hoger inkomen of een koophuis moeten toegang hebben tot schuldhulpverlening.

7: Partij voor de Dieren

De Partij voor de Dieren wil dat het wantrouwen uit regels voor de sociale zekerheid wordt gehaald. Bijverdienen moet mogelijk worden voor mensen in de bijstand en ook wordt geen tegenprestatie vereist. Verder moet de versobering van het vangnet voor jongeren met een beperking (de Wajong) teruggedraaid worden.

Mensen met hoge schulden moeten verder beter en sneller geholpen worden. Schuldhulp bereikt nu nog veel te weinig mensen, vindt de Partij voor de Dieren. Het moet in de toekomst makkelijker worden om hulp te vragen, bovendien moeten schuldtrajecten worden verkort. Dat scheelt maatschappelijke kosten.

Ook het toeslagensysteem moet op de schop. Het uitgangspunt is dat iedereen voldoende inkomen heeft om normaal in alle basisbehoeften te kunnen voorzien. Dat kan door middel van een basisinkomen: mogelijke vormen zijn een vast maandelijks bedrag voor iedereen of een negatieve inkomstenbelasting zodat mensen met een laag of zonder inkomen een aanvulling krijgen van de Belastingdienst.

8: SP

De SP vindt dat energie een basisvoorziening is. Daarom moeten energiebedrijven weer genationaliseerd worden. Een andere optie is om dit lokaal zelf te organiseren. Tegelijkertijd wordt een ‘isoleringsoffensief’ in gezet. Denk aan het collectief plaatsen van zonnepanelen op huurwoningen en beter onderhoud van woningen.

Armoede en schulden moeten bestreden en voorkomen worden met een landelijk aanvalsplan. De socialisten denken onder meer aan goede en toegankelijke schuldhulpverlening met één herkenbaar verwijsloket. Verder moeten incassobureaus die zich misdragen hun vergunning verliezen en moeten  deurwaarders en bewindvoerders mogen niet langer commercieel zijn. Schuldhulpverlening wordt een publieke taak. Ook wordt de maximale rente op kredieten verlaagd

9: Forum voor Democratie

‘Wij zijn solidair met Nederlanders die het écht nodig hebben, maar streng voor hen die misbruik maken van onze solidariteit. De bijstandsuitkering moet een vangnet zijn – geen hangmat.’ Dat schrijft de partij van Thierry Baudet in haar hoofdstuk over sociale voorzieningen. Voorbeelden van programmapunten van FvD:

• Grondige vereenvoudiging belastingen-, toeslagen en premiestelsel.
• Rechtvaardiger belastingstelsel: (meer) werken moet altijd lonen.
• Voorkomen van problematische schuldenlasten bij mensen in armoede.
• Omzetting kinderbijslag in forse kindgebonden aftrekpost in de aangifte inkomstenbelasting, die pas in werking treedt boven de belastingvrije voet.
• Een strenge controle op sociale fraude.

10: CDA

Het CDA constateert dat door een ‘wirwar aan goede initiatieven en regelingen voor advies en hulp bij financiële zaken’ het voor veel burgers complex is om de juiste hulp te vinden. Om die reden wil deze partij een nieuw lokaal georganiseerd loket voor informatie, advies en hulp bij financiele zaken op touw zetten. Het loket moet de schakel vormen tussen alle bestaande initiatieven en begeleidt mensen naar de juiste regelingen.

Ook voor werkende armen maakt het CDA zich hard: daar past een verhoging van het minimumloon in.

Een ander speerpunt is dat schuldhulpverlening niet aan de markt overgelaten moet worden. Schuldhulpverlening is een taak die wordt uitgevoerd door publieke of maatschappelijke organisaties. Het verdienmodel achter de schuldenindustrie wordt aangepakt. Boetes bij te laat betalen worden beperkt en woekerrentes verboden, zo stellen de christen-democraten.

11: ChristenUnie

Deze partij vraagt aandacht voor intergenerationele armoede. In gebieden en wijken waar intergenerationele armoede sterk aanwezig is, zoals in de voormalige Veenkoloniën in Drenthe of verschillende stadswijken, wordt extra geïnvesteerd in het budget van gemeenten voor structurele armoedebestrijding.

Verder pleit de ChristenUnie ervoor dat deurwaarders een andere rol krijgen: ze moeten bij schulden van mensen op zoek naar een duurzame oplossing. Een duurzame oplossing betekent bijvoorbeeld dat deurwaarders een regierol krijgen voor meerdere schuldeisers en kunnen verwijzen naar schuldhulpverlening of beschermingsbewind, in ruil voor het pauzeren van het innen of zelfs kwijtschelden van de vordering. Dat betekent wel dat de bekostigingssystematiek en het verdienmodel van deurwaarders verandert. De ChristenUnie wil naar een sociaal tarief.

Een ander punt is dat schuldhulpmaatjes vaker ingezet moet worden om naast iemand met schulden te staan. De rol van deze vrijwilligers moet beter worden verankerd in het schuldhulpverleningsbeleid.

12: Volt

Volt ziet armoedebestrijding als preventiemaatregel nummer één voor een gezondere samenleving. Zo moet armoedebestrijding onderdeel worden van het Nationaal Preventieakkoord.

De partij wil verder dat de Participatiewet vernieuwd wordt op basis van vertrouwen: de bijstand wordt verhoogd en de menselijke maat moet de standaard zijn. Daarnaast moeten mensen erop vooruitgaan als je vanuit de bijstand gaat werken of wanneer je meer gaat werken. Om dit te bereiken wil Volt dat er werk wordt gemaakt van het basisinkomen, zodat toeslagen niet meer nodig zijn. Zodoende heeft niemand meer afhankelijk te zijn van voedselhulp, fondsen, passen, stichtingen en de ‘spaghetti aan regels in de Participatiewet’.

Ook opvallend: Volt wil een nationaal schuldenpardon voor mensen die in armoede leven én mensen met problematische schulden.

13: DENK

Denk vindt dat de bestrijding van kinderarmoede topprioriteit moet zijn. Verder wordt het sociaal minimum verhoogd en krijgen voedselbanken aanvullende subsidie om hun taken uit te voeren. Ook de vroegsignalering van schulden is een speerpunt: de samenwerking met nutsbedrijven, banken, verhuurders en andere instellingen moet hiervoor verstevigd worden.

De sociale advocatuur verdient eveneens aandacht volgens Denk. De investeringen hierop worden verhoogd, zodat mensen hun recht kunnen halen. Verder mogen schulden niet als een langjarige straf ervaren worden. Zo worden bewezen maatregelen uit het land overgenomen. Dat houdt concreet in dat de overheid meer schulden gaat kwijtschelden en bedrijven menswaardig dienen om te gaan met mensen als zij schulden incasseren.

14: SGP

De SGP is voorstander van een herijking van het bestaansminimum en pleit ervoor dat dit elke vier jaar wordt herzien. Daarnaast moet de overheid in de strijd tegen armoede de kracht van kerken en vrijwilligersorganisaties beter benutten door met hen samen te werken.

De partij wil eveneens dat het toekomstige kabinet afspraken gaat maken met gemeenten over de invoering van een lokale, sociale kaart. Dat moet inzicht bieden in alle initiatieven in een gemeente voor mensen met geldzorgen. Zo weten hulpvragers en helpende organisaties elkaar beter te vinden.

Verder is de SGP voorstander van de introductie van een landelijk dashboard dat de schuldenproblematiek en schuldhulpverlening in kaart brengt. Organisaties als Nederlandse Schuldhulproute en SchuldHulpMaatje worden bij de realisatie van dit dashboard betrokken.

15: JA21

JA21 is heel kritisch op het huidige energiebeleid; daar ligt volgens de partij een van de belangrijkste oorzaken dat Nederlanders het financieel zwaarder hebben. Daarom moet de btw op energie omlaag en de energiebelasting ook. Andere standpunten: geen warmtepompplicht per 2026 en de huidige plannen om Nederland aardgasvrij te maken helemaal van tafel.

Voor het sociaaleconomisch beleid wil JA21 een overheid die niet frustreert maar faciliteert, een veel eenvoudigere inkomstenregeling en überhaupt veel minder regels. JA21 overweegt nog een extra prikkel om te werken: een zogenaamde WIN (Werken-INnvesten) rekening. ‘Mensen kunnen al het door werk verdiende geld (na belastingen) op zo’n rekening storten; vervolgens is dit geld vrijgesteld van vermogensbelasting.’

Lees hier de volledige verkiezingsprogramma’s van de 15 hierboven besproken partijen: VVD, Nieuw Sociaal Contract, GroenLinks-PvdA, PVV, BBB, D66, Partij voor de Dieren, SP, Forum voor Democratie, CDA, ChristenUnie, Volt, Denk, SGP, JA21