Verpleegkundig specialist Jenny de Rijke werkt al ruim 12 jaar in de verslavingszorg. Ze zet zich op allerlei manieren in om de stigma’s over verslaving te doorbreken. Veel van haar lezingen geeft ze met patiënten in herstel. ‘Want zij kunnen als geen ander een realistisch beeld scheppen van verslaving en herstel.’
Geen hulp vragen
Slechts een fractie van de mensen die verslaafd zijn zoekt hulp. Een ruwe schatting van Jellinek wijst uit dat ongeveer 1,8 miljoen Nederlanders verslaafd zijn aan alcohol, tabak, medicijnen, cannabis, harddrugs en/of andere middelen. Toch zijn er maar zo’n 55.000 mensen in behandeling vanwege hun verslaving. Stigmatisering is een belangrijke reden dat mensen vaak jarenlang wachten om hulp te vragen of zelfs nooit die stap zetten, weet Jenny. ‘We leggen zoveel druk op elkaar. “Doe niet zo ongezellig, eentje kan toch wel?” Maar als het dan te veel is, klinkt het “Leer je het nou nooit?” en “Met zo’n junk moet je gewoon niet omgaan”‘.
Boek over herstellen van verslaving
Jenny is ook fotograaf en schrijver. Voor het boek ‘Herstel’ fotografeerde en interviewde ze mensen die het gevecht met hun verslaving aangingen. Meer begrip creëren voor mensen met een verslaving én hoop geven om de eerste stap naar herstel te zetten, waren de hoofdredenen om het boek te maken. ‘Iedere verslaafde in herstel bereikt zijn doelen op een andere manier.’
Doel van het boek is gebruikers, hulpverleners of naasten hoop te geven en te laten zien wat kan helpen bij een herstel. De een zette een prachtig project op om volkstuintjes aan te leggen. Voor de ander was het 12-stappenprogramma van de AA. Verpleegkundig specialist Jenny de Rijke maakte dit boek samen met verpleegkundige Pascal Theunissen. Jenny werkt bij Castle Craig verslavingszorg. Het boek Herstel is hier te bestellen.
Stigma’s
Herstellen van verslaving is heel goed mogelijk, bewijzen de vertellers in ‘Herstel’. Helaas krijgen veel mensen in herstel te maken met vooroordelen en stigma, wat niet bijdraagt aan herstel, weet Jenny. Stigma’s zijn er in allerlei vormen. Mensen met een verslaving kunnen bijvoorbeeld (onterecht) denken dat ze inderdaad ‘lui’ zijn. Het stigma is geïnternaliseerd: het label dat ze onvoldoende hun best doen om er vanaf te komen is dan een belangrijk onderdeel van hun identiteit geworden.
Ook is er het publiek stigma, denk aan media die generaliseren en mensen met een psychische aandoening automatisch als gevaarlijk benoemen. Wetten en regels kunnen stigmatiserend werken (structureel stigma). Als een naaste zijn vader/moeder/partner/kind met een verslaving liever vermijdt, heet dat een associatief stigma.
Jaarcongres Verslaving in het sociaal domein
Verpleegkundig specialist Jenny de Rijke geeft op het Jaarcongres Verslaving in het sociaal domein een sessie over de gevolgen van stigma. Samen met verslaafde in herstel en GGZ Agoog Joeri Hokke zal Jenny het thema op interactieve wijze en vanuit alle perspectieven belichten.
Deze sessie gaat over:
• Feiten en cijfers over stigma
• Het ontstaan en de gevolgen voor jou, je team en de cliënt in herstel
• Stigma en jij, herkennen en duiden
• Ombuigen stigmatiseren
Lees hier het programma van het Jaarcongres Verslaving in het sociaal domein en bestel kaarten.
Betuttelen
Dat we stigmatiseren heeft vaak te maken met vooroordelen die er al jarenlang geleden zijn ingeslopen. Zelfs als je weet dat maar een minderheid van de mensen met een verslaving agressief is, kan je om die reden onbewust deze mensen vermijden. De scheidslijn tussen betuttelen en helpen is dun, zegt Jenny. ‘Opmerkingen als “Doe maar niet, want dat kan je niet” zijn goed bedoeld en soms zelfs nodig. Helaas kunnen ze ook herstel remmen en bijdragen aan zelfstigma. Daarmee kun je de verslaafde in herstel enorm uit zijn of haar kracht halen. Hierin een balans vinden is een enorme uitdaging.’
Terugval
Heel belangrijk is ervoor waken dat je als sociaal werker zelf dingen gaat dingen oplossen. Anders krijgt je cliënt mogelijk (nog meer) het gevoel dat hij zwak is en dat hij zal terugvallen als de begeleider wegvalt. ‘Dus niet aan mensen gaan trekken, maar je cliënt laten ervaren dat hij een volwassene is die de rol van een gezonde volwassene op zich kan nemen. En die niet valt onder het stigma dat we als maatschappij opleggen’, zegt Jenny.
Stigma’s onder studenten
Natuurlijk hebben hulpverleners een belangrijke rol om stigma’s te doorbreken. Maar het lukt alleen als de maatschappij daarin meegaat, benadrukt Jenny. Bijvoorbeeld op scholen zou veel meer ruimte moeten zijn om over psychische problemen, verslaving en stigma’s te praten. Ik geef gastlessen op scholen. Heel regelmatig vragen scholieren aan mij waar ze hulp kunnen krijgen voor klachten. Ook onder studenten zijn stigma’s hardnekkig.’
Gokwet
Win een paar ton en je hoeft je geen zorgen meer te maken over de woningmarkt, dat is de verleiding van tegenwoordig. Kun je die flashy reclames niet weerstaan? Dan ben je een slappeling. Dat zwart-witte beeld moet hoognodig worden bijgesteld, vindt Jenny. Laat hulpverleners daarover meedenken, adviseert ze beleidsmakers. En niet alleen voor de bühne. ‘Die nieuwe wet die online gokken legaal heeft gemaakt zou besproken zijn met hulpverleners. Maar ikzelf en de organisatie waarvoor ik werk hebben nooit een vraag over ons aanbod voor gokverslavingen gehad. We zijn nooit benaderd om samen te werken. Terwijl op het nieuws wel werd gemeld dat wij als verslavingszorgorganisaties zijn benaderd.’
