Van Gaalen en Warnaar werken als senior wetenschappelijk medewerker bij het Nibud. Elk jaar stelt deze organisatie een pakket samen met voor iedereen noodzakelijke uitgaven, het zogenaamde basispakket. ‘Door aan elk artikel en elke dienst uit dit pakket een geschikte prijs te hangen, ontstaat een minimumvoorbeeldbegroting. Deze begroting geeft een bedrag weer waar en huishouden in zijn uitgaven minimaal op moet rekenen. De minimumvoorbeeldbegrotingen hangen af van de huishoudsamenstelling.’

Basispakket

In januari 2017 zijn de nieuwe basispakketten samengesteld. Op één van de bijbehorende minimumvoorbeeldbegrotingen is bijvoorbeeld te zien dat een gezin bestaande uit twee volwassenen en twee kinderen van zes en veertien jaar oud moeten rekenen op een minimum huurbedrag van 550 euro. Daarnaast betalen ze minimaal 315 euro aan verzekeringen en moeten ze erop rekenen dat ze minimaal 77 euro betalen aan gas. De totale kosten van het basispakket voor dit type huishouden is 1813 euro. Kosten voor sociale participatie zijn hier niet in meegenomen.

Sociale participatie

Warnaar en Van Gaalen stellen echter dat sociale participatie noodzakelijke is. In samenspraak met het Sociaal en Cultureel Planbureau is daarom een pakket voor sociale participatie samengesteld. Dit bevat de contributie voor een sportvereniging, lidmaatschap van een bibliotheek, op bezoek gaan, bezoek ontvangen, een midweek weg in Nederland en een extra bedrag aan vervoerskosten daarvoor.

Verschillen in huishoudtype

Is de bijstand, aangevuld met alle toeslagen waar een huishouden recht op heeft, voldoende om het basispakket en het pakket voor sociale participatie te kunnen betalen? ‘We zien duidelijke verschillen naar huishoudtypen. In 2017 kunnen huishoudens met alleen AOW en alleenstaande ouders in de bijstand met één of twee kinderen het basispakket inclusief sociale participatie bekostigen. Voor een aantal groepen is wel het basispakket te betalen, maar niet het volledige pakket voor sociale participatie. Dit geldt voor alleenstaanden onder de AOW-grens, paren zonder kinderen, alleenstaande ouders met meer dan twee kinderen en paren met één of twee kinderen. Voor paren met drie of meer kinderen is op bijstandsniveau het basispakket niet betaalbaar.’

Inkomsten versus uitgaven

Inkomsten en uitgaven wisselen met de jaren. Zo zijn de kosten van communicatie en informatie gestegen. Tien jaar geleden werd dit bekostigd met een krantenabonnement en een vaste telefoonaansluiting, nu kun je bijna niet meer zonder computer of een simpele mobiele telefoon. Aan de andere kant zijn in de crisis bijvoorbeeld de kinderbijslag en het kindgebonden budget bevroren geweest en is de zorgtoeslag versoberd.

Langzame vooruitgang

‘Aan de ene kant zijn in de crisisperiode de uitgaven dus gestegen, aan de andere kant zijn de inkomsten veel minder gestegen. Daardoor is de financiële positie van huishoudens in de bijstand langzaam verslechterd. Maar vanaf het dieptepunt in 2014 zien we nu een langzame vooruitgang. Dit komt onder meer door de lage inflatie, de verhoging van de huurtoeslag per 2017 en een verhoging van het kindgebonden budget.’ Ook helpen gemeentelijke ondersteuning en particuliere initiatieven als het Jeugdsportfonds soms mee om de financiële positie van huishoudens te verbeteren.

Gerichte ondersteuning

‘De trend die we bij het Nibud al een aantal jaren opmerken, namelijk dat het steeds moeilijker wordt om met een bijstandsuitkering rond te komen, lijkt door onder meer de bovengenoemde ontwikkelingen gekeerd te worden. Echter, ook in 2017 kunnen niet alle huishoudtypen met een bijstandsuitkering het basispakket inclusief sociale participatie bekostigen. Het blijft daarom van belang in kaart te krijgen welke groepen het kwetsbaarst zijn, zodat ondersteuning gericht kan plaatsvinden.’

Lees het hele artikel in Sociaal Bestek van februari/maart 2017 >>