Als je hulp wilt bij je schulden dan hebben we volgens Nadja Jungmann lector Rechten, schulden en incasso bij de Hogeschool Utrecht een ‘mooi systeem’ in Nederland. ‘Je moet je realiseren dat we tot 1998 helemaal geen systeem hadden waarbij schuldeisers meewerkten om de schulden op te lossen. Had je voor die tijd grote schulden? Dan had je levenslang.’
Grote groep
Maar het systeem dat we nu hebben functioneert niet zo dat mensen die de eindstreep zouden moeten halen, dat ook daadwerkelijk doen, vertelt de lector al eerder dit jaar in Zorg + Welzijn magazine. Schulden zijn van alle tijden, maar de groeiende omvang van het probleem is wel nieuw. ‘En wat er in de schuldhulpverlening misgaat, wordt met zo’n groter wordende groep pijnlijk duidelijk.’
De 52-jarige Maarten zit sinds een aantal maanden in een schuldhulpverleningstraject. Hij moet de aankomende drie jaar rondkomen van zo’n 200 euro in de maand. Hoewel hij blij is met de hulp die hij krijgt, ziet hij ook waar het fout gaat in de schuldhulpverlening. Lees hier zijn verhaal >>
Afwijzing gemeente
Een van de problemen is dat steeds meer gemeenten strengere afwijzingscriteria hanteren voor mensen die een beroep willen doen op schuldhulpverlening. Dat blijkt uit onderzoek van Jungmann en consorten naar onoplosbare schuldsituaties eind 2014. Wanneer je bijvoorbeeld geen inkomen hebt, wanneer je eerder een beroep op schuldhulpverlening hebt gedaan of als je scheiding nog niet is afgerond, wordt er geen intake gedaan. Dan krijg je geen ondersteuning en kunnen relatief kleine problemen uitgroeien tot onoplosbare schulden.
Rechtbank
Per gemeente zijn de toelatingseisen voor een schuldtraject dus anders. En het verschilt ook per district hoe streng de rechtbank is waar je voor komt te staan als schuldeisers niet meewerken. Het maakt dus uit waar je woont of je wel of niet uit de geldproblemen komt. ‘Een logisch gevolg van de decentralisatie’, geeft Jungmann toe. ‘Maar je kunt je afvragen of dit nu wel echt de bedoeling is: dat je gewoon pech hebt als je in een bepaalde gemeente woont.’
Ombudsman
Staatssecretaris Jetta Klijnsma zegt tegen de NOS dat gemeenten geen groepen mogen uitsluiten van schuldhulp, zonder naar de persoonlijke omstandigheden te kijken. Ze roept mensen die geen schuldhulp krijgen van hun gemeente op om naar de gemeenteraad, ombudsman of desnoods rechter te stappen. De hulp van vrijwilligers is hierbij belangrijk, weet de staatssecretaris. ‘Zij weten de weg naar de gemeenteraadsleden vaak goed te vinden. En die moeten weer hun college bij de les halen.’
Per jaar zoeken ruim 100.00 mensen hulp voor problematische schulden. Bij een derde van de aanvragers zijn de schulden (vooralsnog) onoplosbaar. De NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren en de Hogeschool Utrecht hebben onderzocht waarom hier nog geen oplossingen voor zijn >>
Schuldhulpverlening is geen ‘bedeling’, maar een middel om het mogelijk te maken dat mensen weer maatschappelijk kunnen functionneren na vastgelopen te zijn. Dat is niet alleen voor deze mensen voordelig maar op termijn ook voor de maatschappij zelf. Wat hebben we er aan, en wat kost het de maatschappij dat mensen in een uitzichtloze situatie dakloos raken en delicten gaan plegen?
Bovendien zijn veel schulden voor mensen uitzichtloos omdat een groot deel ervan bestaat uit incassoboetes en veel mensen (bijvoorbeeld met een licht verstandelijke beperking) vaak het slachtoffer zijn van verborgen verleiders maar ook van niet functionnerende bewindvoerders. Op schuldhulpverlening bezuinigen is ‘penny-wise & pound foolish’.