Smid groeide op in een gezin met een vader met een licht verstandelijke beperking, een moeder met een verstandelijke beperking en een zusje met niet aangeboren hersenletsel vanwege zuurstofgebrek bij de geboorte. ‘Ik heb geen hulpverlening gehad en kreeg al snel een ontwikkelingsachterstand vanwege te weinig prikkels.’ Als gevolg daarvan kreeg Smid faalangst, haalde hij toetsen niet meer en vloeide hij af naar het speciaal onderwijs. Maar er kwam een keerpunt. ‘Vanwege de faalangst scoorde ik laag op intelligentietesten. Eén van mijn leraren op de LOM-school had door dat dat het probleem was. Ik haalde daar immers wel goede cijfers was gemotiveerd om te leren. Dankzij zijn begeleiding kon ik doorstromen naar het voortgezet speciaal onderwijs, het mbo en uiteindelijk het hbo.’

Ervaringsdeskundigheid

Uiteindelijk is Smid afgestudeerd als maatschappelijk werker en is jarenlang actief geweest als zelfstandig gevestigd psychosociaal therapeut op het gebied van traumahantering en zingevingsproblematiek. Hierdoor heeft hij zijn eigen visie rondom empowerment in de praktijk kunnen ontwikkelen. Sinds 2011 is hij vanuit Crossdynamic Professional Empowerment voor zichzelf begonnen als adviseur voor sociaal professionals die werken met lvb-gezinnen. ‘Mijn ervaringsdeskundigheid maakt dat ik me goed kan inleven in de casuïstiek en de problemen die zich voordoen en dankzij mijn hulpverleningsachtergrond spreek ik de taal van de hulpverleners.’

Betekenisvolle ander

Dat ervaringsdeskundigheid moet worden ingezet, is iets waar Smid niet aan twijfelt. ‘Maar we moeten wel af van het hokjes denken. Er ontstaan nu nog te vaak autoriteitsproblemen tussen professional en ervaringsdeskundige. Mijn uitgangspunt is dat zowel professional als ervaringsdeskundige zich telkens af moeten vragen hoe ze waarde toe kunnen voegen aan een hulpverleningstraject. Ik noem dat “de betekenisvolle ander” zijn. En dat doe je vanuit menselijkheid. Werk je puur methodisch, dan is het risico heel groot dat je in een tunnelvisie belandt. Ervaringsdeskundigen hebben daarnaast de slag te maken aangaande het (overstijgend) strategisch inzetten van hun ervaringen. Immers heeft ervaringskennis dan ook voor het hulpverleningstraject een directe waarde.’

‘Ervaringsdeskundigen kunnen goed nabij zijn, maar juist zij moeten óók leren met een bepaalde distantie te werken’, aldus Alie Weerman. De onderzoeker van Windesheim is van mening dat alleen dan cliënten de ruimte krijgen om hun eigen proces aan te gaan. Lees meer >>

Betrekkingsniveau

Linde Harrijvan werkt als gezinsbegeleider bij Novo in Groningen en werkt vaak samen met Smid. Harrijvan: ‘We hebben meer dan ooit de ervaringskennis van ervaringsdeskundigen nodig. De hulpverlening wordt steeds zakelijker en methodischer. En er is steeds meer controle en verantwoording nodig. Soms voelt het dan net alsof we meer met producten dan met mensen werken. Dankzij de input van een ervaringsdeskundige kunnen we daaruit stappen.’ Smid: ‘Methodieken zijn vaak heel cognitief terwijl de oplossing vaak op betrekkingsniveau zit. De ervaringsdeskundige kan een bijdrage leveren om op dat niveau te komen.’

Tunnelvisie

Harrijvan onderkent ook het probleem dat Smid al eerder aanstipte: door alle omstandigheden is de kans dat professionals in een tunnelvisie belanden steeds groter. ‘Als je als hulpverlener al jaren in hetzelfde gezin komt, kom je op een gegeven moment in een structuur terecht. Als hulpverlener moet je zorgen dat je niet in die sleur meegaat en je niet alleen vasthoudt aan methoden en theorieën. De frisse blik van een ervaringsdeskundige, die de situatie op een hele andere manier bekijkt, kan dan helpen.’

Systeem

Smid raadt professionals dan ook aan om bij een nieuwe casus niet klakkeloos aan te nemen wat een collega bij de overdracht zegt of letterlijk af te gaan op wat er in het dossier staat. ‘Neem het niet meteen aan als waar, maar werk het uit als systeem. Wat zijn de rollen van de verschillende gezinsleden tot elkaar? Eigenlijk zou elke hulpverlener een buddy moeten hebben die de juiste vragen stelt over het systeem. Dan blijkt waar de gaten zitten. Pas als je een goed overzicht van het systeem hebt, kun je een strategie bouwen. Natuurlijk kost dat tijd, maar uiteindelijk ga je daardoor wel sneller en efficiënter werken en heb je meer tijd voor andere gezinnen.