Hoe dat komt? Ik herschrijf momenteel het Basisboek Vrijwilligersmanagement, samen met een collega. Daarin staat dat vrijwillige inzet steeds meer een deal tussen vrijwilliger en organisatie is geworden, een deal tussen burger en samenleving. Ik doe iets voor een ander of voor de maatschappij – en daar krijg ik iets voor terug in de vorm van waardering, kennis, ervaring, netwerk, studiepunten of zelfs een uitkering. Vrijwilligers krijgen contracten waarin staat hoeveel uur ze zich inzetten voor een taak. In onze publicaties hebben we het steeds vaker over onbetaalde medewerkers. En daar mag je best eisen aan stellen toch?

Vrijwilligerswerk

Ik realiseer me dat we vrijwilligerswerk steeds meer als een economische activiteit inrichten. De ruil bestaat niet uit werk voor loon, maar uit inzet voor waardering en beloning. Is daar iets mis mee? Op zich niet. Maar ik denk dat we hier te gemakkelijk voorbijgaan aan de essentie van het vrijwilligerswerk: het is geen economische activiteit. Niemand gaat vrijwilligerswerk doen om de tekorten in de zorg te helpen terugdringen. Je wordt vrijwilliger omdat iets of iemand je aan het hart gaat, omdat je iets ten goede wilt veranderen. En voor die inzet hoef je in principe niets terug omdat je motivatie intrinsiek is.

Vrijwillige Helden

In het mooie boek ‘Vrijwillige Helden’ zegt Katrien Schaubroek dat vrijwilligers op twee manieren geen agenda hebben: ze hebben geen opdracht te vervullen en ze hebben de tijd. Beroepskrachten hebben vaak wel die dubbele inperking. Deze vrijheden van de vrijwilliger zorgen voor een meer op gelijkwaardigheid en vertrouwen gebaseerde verbinding. Een verbinding die zowel de hulpvrager als de vrijwilliger iets brengt. En dat valt niet in economische waarde uit te drukken.

Vrijblijvend

Is vrijwilligerswerk dus wél vrijblijvend? Mag je geen afspraken maken en moet je maar afwachten of de vrijwilligers komen opdagen voor een klus? Dat lijkt me erg onpraktisch. Waar het om gaat, is dat niet een organisatie of de overheid eenzijdig de vrijblijvendheid van de vrijwilliger kan opheffen. Dan is er feitelijk geen sprake meer van vrijwilligheid. Het initiatief zou altijd van de vrijwilliger moeten komen. Alleen als een vrijwilliger zegt dat voor haar of hem het vrijwilligerswerk niet vrijblijvend is, kun je als organisatie of overheid die betrokkenheid vastleggen en waarderen. De keuze is aan de vrijwilliger. In die zin is de vrijwilliger altijd vrijblijvend.

Willem-Jan de Gast,
Senior organisatie-adviseur Movisie

Het nieuwe Basisboek Vrijwilligersmanagement verschijnt begin 2018