Laten we kijken naar een gezin met een migrantenachtergrond met schulden. Moeder is via een vrouwenorganisatie in de buurt bij het wijkteam terecht gekomen. De financiële problemen zijn het gezin boven het hoofd gegroeid. De medewerker van het wijkteam treft in huis een rommelige situatie aan. Er ligt een grote stapel ongeopende post in huis. De vader is veel weg. De moeder, die niet goed blijkt te kunnen lezen, maakt de post niet open. De rekeningen hebben zich opgestapeld en het gezin kampt met oplopende schulden. De wijkteamprofessional neemt de tijd voor moeder en zorgt dat vader ook betrokken wordt. Vader is erg wantrouwend en ontkent in het begin dat er problemen zijn. Stap voor stap weet de hulpverlener het vertrouwen te winnen. Zij schakelt, samen met het gezin, een vrijwilliger in die getraind is als budgetcoach. Samen maken zij een plan om de financiën weer op orde te brengen. Ze blijken recht te hebben op toeslagen, de uitgaven worden aangepast en er is weer wat perspectief.
Opvoedproblemen
Toch blijft er veel spanning tussen vader en moeder. De medewerker ziet ook dat de kinderen weinig positieve aandacht krijgen. Er is vaak ruzie thuis en de twee jongens van acht en elf jaar veroorzaken veel overlast op straat. Door de vertrouwensband die de hulpverlener wist op te bouwen, durven beide ouders te vertellen over de problemen die ze hebben bij het opvoeden van hun kinderen. Dat is cruciaal, omdat zij bang waren dat Nederlandse instanties hun manier van opvoeding zouden afkeuren en de kinderen uit huis zouden plaatsen. Nu staan de ouders open voor adviezen en stemmen zelfs toe naar voorlichtingsbijeenkomsten te gaan en hulp te aanvaarden. Met ondersteuning vanuit het wijkteam zetten de ouders langzaam maar zeker stappen in de manier van opvoeden en de kinderen reageren hier positief op.
Minder kosten
Door in de beginfase meer tijd te investeren, wint de hulpverlener later weer tijd terug. Bovendien worden door de goede vertrouwensrelatie de opvoedingsproblemen eerder onderkend. Uiteindelijk is de vroegtijdige aanpak van de problemen goedkoper dan duurdere intensieve trajecten die nodig zijn als de problemen escaleren. Door al in dit stadium de problemen te ontdekken, is dat niet alleen fijn voor het gezin, maar ook voor de maatschappij. Uit maatschappelijk rendementsanalyses blijkt dat mensen door de wijkteamaanpak op langere termijn minder hulp nodig hebben, waardoor ook minder kosten worden gemaakt. Betere hulp leidt dus tot minder maatschappelijke kosten.
Vertrouwen als cruciale factor
De kracht van het wijkteam ligt in de laagdrempeligheid en de samenhangende aanpak. Wanneer er meerdere problemen tegelijkertijd spelen, hoeft niet direct te worden doorverwezen. Als een professional goed weet aan te sluiten bij de leefwereld van een gezin en op een cultuursensitieve manier het vertrouwen weet te winnen, kan de hulpverlening uiterst effectief en ook nog efficiënt zijn. Investeren in de vertrouwensband is in bovenstaand voorbeeld de cruciale factor geweest. Dat geldt weliswaar voor ieder gezin, maar voor maatschappelijk kwetsbare migrantengezinnen nog sterker, omdat er een afstand wordt ervaren tussen hen en hulpverlenende instanties zoals wijkteams. Om deze afstand te overbruggen is het nodig om voldoende tijd te nemen, ervoor te zorgen dat je elkaar goed begrijpt en dat je eventuele cultuurverschillen weet te overbruggen. Daarbij moet ook aandacht worden besteed aan de verwachtingen van het gezin en aan wat de professional kan waarmaken. Dit gezin trof een professional die zich bewust was van de specifieke factoren die een rol spelen en kon daardoor snel tot de kern komen. Dat gaf de doorslag voor een positief resultaat.
Prioriteit
Bij de vijftig gemeenten met het hoogste percentage inwoners met een migrantenachtergrond hebben we vanuit Kennisplatform Integratie & Samenleving een enquête uitgezet. Daaruit blijkt dat diversiteitssensitief werken tot nu toe nog bepaald geen prioriteit heeft gekregen. Maar gemeenten en wijkteams geven aan dat nu de werkprocessen grotendeels op orde zijn er meer ruimte voor komt. Wij zijn ervan overtuigd dat diversiteitssensitief werken substantieel aandacht moet krijgen om het een vanzelfsprekend onderdeel te laten zijn van het werk van de wijkteams. Er is meer nodig dan een workshop over cultuurverschillen. De ontwikkeling van een wijkteam op dit gebied kost meer tijd. Maar het is een investering die loont en uiteindelijk de effectiviteit en efficiëntie ten goede komt. Om de wijkteams tegemoet te komen en tools aan te reiken, leveren wij in 2016 een eerste handreiking voor wijkteams en ontwikkelen we in 2017 een compleet diversiteitskader met concrete instrumenten en tips voor een diversiteitsensitieve werkwijze door wijkteams.
Ahmed Hamdi is senior onderzoeker bij het Kennisplatform Integratie & Samenleving en daarnaast expert op het gebied maatschappelijk rendement van wijkteams.
