Mensen met dementie vergeten mogelijk te eten of te drinken, of producten die over de datum zijn weg te gooien, maar er gebeurt veel meer bij dementie. Eten en drinken lijkt soms routine, maar het vraagt behoorlijk wat van de hersenen. Lopen naar de supermarkt, groente en fruit vinden, afrekenen, aardappels schillen, bestek kunnen hanteren, dat zijn al vijf onmisbare vaardigheden. En omdat hun hersenen steeds meer beschadigd raken, kunnen mensen met dementie met dergelijke vaardigheden steeds meer moeite krijgen, dan wordt eten en drinken dus ook lastiger. Plannen en organiseren, bij eten en drinken cruciaal (op tijd het gas uit!), kan ook lastig zijn als je dementie hebt.

Verminderde eetlust

Een verminderde eetlust komt ook vaak voor bij dementie. Dementie overkomt de meeste mensen op oudere leeftijd, veel mensen die wat ouder zijn hebben al een verminderde eetlust. Door vermoeidheid, te veel prikkels of juist te weinig, depressieve klachten en bijwerkingen van medicijnen kan de eetlust ook minder worden.

Opletten met contrast

Er zijn diverse manieren om eten en drinken aangenamer te maken voor iemand met dementie. Hoe je een maaltijd aanbiedt, kan bijvoorbeeld een groot verschil maken, blijkt uit onderzoek. Verder lijkt contrast bij eten en drinken bij dementie belangrijk. Onderzoekers van de universiteit van Boston ontdekten dat mensen met alzheimer uit een rood glas tachtig procent meer water dronken dan uit een gewoon glas. Waarschijnlijk omdat water in een rood glas meer opvalt. Ook van rode en blauwe borden eten sommige mensen met dementie meer, blijkt uit onderzoek. Uit de praktijk weten we echter ook dat sommige mensen met dementie een gekleurd bord of glas juist niet prettig te vinden. Meestal omdat de kleur een te grote prikkel is. Zo kan ook een rijkelijk versierd tafelkleed voor sommige mensen met dementie afleiden. Ze proberen de bloemen op het kleed te pakken en  vergeten daardoor te eten. Ook op deze manieren kun je eten en drinken stimuleren: gevarieerde menu’s, rust om en op de tafel (dus ook geen storende voorwerpen op tafel) en de zintuigen prikkelen met sterkere smaken. Sommige mensen met dementie hechten aan een vaste zitplaats.

Verschillende activiteiten

Je kunt elementen van eten en drinken goed gebruiken voor het aanbieden van diverse activiteiten, bijvoorbeeld in de dagbesteding. Welke soorten dagbesteding rondom eten en drinken kunnen voor mensen met dementie prettig zijn? Heel veel. Je kunt beginnen door aan te sluiten bij wat er in bijvoorbeeld het verpleeghuis op het menu staat. Je zou in de dagbesteding dan verhalen kunnen delen over de maaltijden. Staat er vis op het menu? Dan wil een deelnemer die vroeger in een viswinkel heeft gewerkt daar misschien wel graag over vertellen. Misschien hebben andere deelnemers wel herinneringen aan zelf vissen in rivieren of op zee. Door op zo’n manier over eten te praten, kun je van de (avond)maaltijd een fijnere beleving maken. Mensen zien op hun bord waar ze vanmiddag nog zo’n gezellig gesprek over hadden. Over eten en drinken zijn nog veel meer verhalen te vertellen. De bakkerij op de hoek van de oude buurt, de recepten van moeder en spullen uit keukens van vroeger, zijn ook dankbare gespreksonderwerpen.

Herinneringen ophalen

Wil je tijdens een activiteit samen met de deelnemers koken? Ook dan is het prettig als je varieert. Zoek je inspiratie voor een keer wat anders op tafel, dan zijn er diverse kookboeken met recepten voor mensen met dementie. Als je samen gaat koken, zorg er dan altijd voor dat je zeker weet welke deelnemer wat wil en kan doen. Misschien is het voor sommigen al genoeg om mee te kijken. Mensen kunnen ook genieten van de geur van wat er gekookt wordt. Bij dementie kunnen behoeften snel veranderen. Iemand die vorige maand nog graag meehielp, vindt dat misschien nu toch te vermoeiend. Je kunt van de activiteit ook een proeverij maken. Maak kleine hapjes, of vraag een kok dit te doen, en verras de deelnemers met zowel smaken van vroeger als smaken die ze nog niet kennen, bijvoorbeeld uit andere culturen. Door smaken en geuren komen herinneringen eerder naar boven. Herinneringen ophalen vinden veel mensen met dementie prettig.

Gebruik plaatjes

Voor mensen met dementie wordt communiceren steeds lastiger. Een foto zegt meer dan duizend woorden, dus ga op zoek naar plaatjes die je kunnen helpen bij het aanbieden van activiteiten. Een foto van stoofpeertjes kan prachtige verhalen over vroeger op gang brengen. Bij eten en drinken horen allerlei beelden en voorwerpen die je prima kunt gebruiken voor activiteiten met mensen met dementie. Veel mensen met dementie hebben bijvoorbeeld nog herinneringen aan koekblikjes die hun ouders gebruikten. Je kunt ook proberen gesprekken te voeren aan de hand van plaatjes van oude advertenties. Als je in Google op het kopje ‘Afbeeldingen’ klikt en vervolgens zoekt op ‘Van Nelle oude advertenties’, kom je allerlei bekende advertenties van het koffiemerk tegen uit de jeugd van oudere mensen met dementie. Merken die niet meer bestaan maar vroeger heel populair waren zijn bijvoorbeeld Caraco ijs (met het Mexicaantje met oranje hoed in het logo), Raak (frisdrankmerk), en Tjolk (zuiveldrank). Met het laten zien van afbeeldingen van dergelijke oude merken kun je het delen van verhalen stimuleren.

Vraag het de naasten

Naasten zijn in de zorg altijd een belangrijke bron van informatie. Een partner, zoon of dochter kan jou helpen uit te zoeken wat voor de persoon met dementie belangrijk is rondom eten en drinken. Je kunt heb bijvoorbeeld vragen wat je cliënt graag eet en wat juist niet, of diegene bepaalde voorwerpen heeft waar hij/zij aan hecht (een beker met een bijzonder verhaal?) en wat je kunt doen met herinneringen aan wat zijn/haar moeder vroeger kookte. Naasten kunnen naast het delen van informatie ook nog een andere belangrijke rol krijgen. Omdat aan eten en drinken zoveel sociale kanten zitten, en de meeste mensen het fijner vinden samen te eten, is het een goed idee naasten ook te vragen zo nu en dan mee te doen. Niet alleen aan de gezamenlijke maaltijd, maar ook aan de dagbesteding of activiteit zelf. Voor mensen met dementie kan het gezelschap van een partner, zoon of dochter net dat extra stukje ontspanning geven dat ze nodig hebben.

Samenwerken

Het is in de zorg altijd verstandig open en intensief samen te werken met andere zorgverleners en specialisten. Een diëtist kan bijvoorbeeld tips geven over gezonde en gevarieerde voeding. Een logopedist kan mensen helpen die kauw- en slikproblemen hebben, wat met name bij gevorderde dementie veel voorkomt. Een ergotherapeut kan mensen leren hoe ze bepaalde handelingen die ze moeilijk vinden toch zo zelfstandig mogelijk kunnen doen, zoals koken en boodschappen doen.

Meer weten? Lees dan het hele artikel in het zomernummer van Dagbesteding of bestel het boek Eten en drinken bij dementie van Jeroen Wapenaar en Lisette de Groot.