In september 2009 startten zes regionale Wmo-werkplaatsen in Nederland. In 2013 werd het aantal werkplaatsen uitgebreid tot veertien, waardoor een landelijk dekkend netwerk is ontstaan. In 2016 werd de naam van de werkplaatsen, naar aanleiding van de transformatie van het sociaal domein, gewijzigd in Werkplaatsen Sociaal Domein. Deze Werkplaatsen Sociaal Domein zijn regionale samenwerkingsverbanden van hogescholen en lectoraten, zorg- en welzijnsorganisaties en gemeenten, gericht op praktijkonderzoek, beroepsinnovatie en deskundigheidsbevordering op het terrein van de transities: maatschappelijke ondersteuning, participatie en jeugd. De Werkplaatsen worden financieel ondersteund door het ministerie van VWS en inhoudelijk ondersteund door Movisie.

Op koers

Marja Jager-Vreugdenhil lector Samenlevingsvraagstukken aan hogeschool Viaa en trekker van de Werkplaats Sociaal Domein regio Zwolle: ‘Het debat organiseren we om te vieren dat de Werkplaatsen tien jaar bestaan. Maar ook omdat het een goed moment is, nu we de transitie van sociale taken van het Rijk naar gemeenten achter de rug hebben en de transformatie in volle gang is. Gemeenten hebben keuzes gemaakt en in veel gemeenten zijn inmiddels nieuwe colleges van burgemeester en wethouders geïnstalleerd. En dat is interessant, omdat we nu opnieuw kunnen bekijken en aan kunnen kaarten of we in het sociaal domein nog op de juiste koers zitten. Dat zal dus ook de centrale vraag zijn die we proberen te beantwoorden tijdens het jubileumdebat.’

Critical friend

Jager-Vreugdenhil vertelt dat de Werkplaatsen Sociaal Domein werken vanuit drie verschillende perspectieven: dat van burgers/cliënten, van professionals en van gemeenten. ‘Richting gemeenten stellen wij ons op als een critical friend. Dat zal in het debat ook naar voren komen. We hebben de coalitieprogramma’s van verschillende gemeenten bekeken en gaan tijdens het debat met de gemeenten in gesprek, bijvoorbeeld over de vraag of het perspectief van burgers wel voldoende in beeld is bij de ontwikkeling van beleid. En over de rolverdeling en de samenwerking tussen gemeenten, burgers en professionals.’

Sociale basis

Het programma is opgedeeld in twee debatten met tussendoor een intermezzo. Thema van het eerste debat is de vormgeving van de sociale basis. Jager-Vreugdenhil: ‘Participatie, preventie en cohesie zijn bouwstenen voor de sociale basis in veel gemeentelijk beleid. Dat klinkt mooi, maar het zijn termen die alles en tegelijk ook niks betekenen. Met participatie bedoelt een beleidsmedewerker van een gemeente misschien wel iets heel anders dan een inwoner. Vaak zien we dan ook dat gemeenten in de valkuil stappen alles vanuit hun eigen beleidslogica te beredeneren stappen en de logica van de burger niet zien. We willen daarom debatteren over de rol van gemeenten in de versterking van de sociale basis. Bepalen zij hoe bewoners zich organiseren, waar mensen zich als vrijwilliger voor inzetten en hoeveel mantelzorg mensen elkaar verlenen? Of gaan ze uit van wat bewoners zelf willen en zelf doen, en zorgen ze alleen voor goede randvoorwaarden? Waar ligt de grens tussen vrijblijvendheid en onverschilligheid? Die vraag is ook niet in elke situatie hetzelfde: sommige bewoners zijn prima in staat zelf dingen te organiseren, anderen hebben wel degelijk ondersteuning nodig. Is er oog voor die verschillen en is er ruimte én voor eigen initiatief én voor steun waar nodig? We willen gemeenten en bewoners niet tegen elkaar uitspelen, maar willen aandacht vragen voor de lastige balans tussen systeemwereld en praktijk en het gesprek daarover aangaan. Natuurlijk hopen we op een debat voor mooie voorbeelden en inspiratie.’

Vrije ruimte voor de professional

Het tweede debat gaat in de basis over samenwerking en rolverdeling. Uitvoerende professionals hebben een cruciale rol in het uitvoeren van het beleid van gemeenten. Of is dat eigenlijk niet zo? Hoe groot is de ruimte voor bijvoorbeeld sociaal werkers of jeugdprofessionals om te bepalen wat goed is? Jager-Vreugdenhil: ‘De coalitieakkoorden die we hebben bekeken zijn geformuleerd in termen van “wat” je als gemeente wil bereiken. Maar “hoe” je dat daadwerkelijk bereikt en wie daarin welke rol heeft, is nog niet concreet. Het gaat dus eigenlijk om de vraag hoe de idealen van gemeenten in de praktijk gebracht kunnen worden en wat de rol van sociaal professionals hierin is. Zij zitten letterlijk tussen gemeente en bewoner in en voeren een groot deel van de transformatie uit. Maar hoeveel ruimte hebben ze om dat te doen? Met welke randvoorwaarden en vaak steeds minder financiering hebben ze te maken? In het debat gaan we op zoek naar wat werkt in de praktijk en hoe de samenwerking tussen de verschillende personen en instanties beter vormgegeven kan worden om de idealen die op papier staan ook werkelijkheid te maken.’

Debat

Het jubileumdebat vindt plaats op donderdag 22 november van 14.00 tot 17.00 uur in de Geertekerk in Utrecht. Tickets voor het debat, dat wordt geleid door Frénk van der Linden, kosten 40 euro per stuk. Klik hier voor meer informatie of het kopen van een ticket.