Wijkteams zorgen eerder voor meer, dan voor minder zorgkosten. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) naar de inzet van wijkteams in relatie tot doorverwijzing naar maatwerkvoorzieningen. Was in 2015 nog het doel van gemeenten dat met de inzet van wijkteams de zorgkosten omlaag zouden gaan, uit het onderzoek blijkt dat het gebruik van dure professionele zorg stijgt. Volgens CPB-onderzoeker Remco van Eijkel is een financieel motief van wijkteamleden, als zij cliënten naar de eigen moederorganisatie doorverwijzen, niet uit te sluiten.

CPB-onderzoek

De CPB-onderzoekers hebben een enquête uitgezet onder 167 gemeenten. Ze hebben onderscheid gemaakt tussen gemeenten met en gemeenten zonder wijkteams. Het blijkt dat in de meeste gemeenten de doorverwijzingen naar de duurdere zorg is gestegen. In gemeenten zonder wijkteam waren de doorverwijzingen gemiddeld gestegen met 26%, in gemeenten met wijkteams was dat 40%, dus 14% meer doorverwijzingen.

Doorverwijzing door wijkteam

Een andere oorzaak voor de hogere doorverwijzingsratio van wijkteams kan ook zijn, aldus CPB-onderzoeker Van Eijkel, ‘dat zorgprofessionals in het wijkteam beter zicht hebben op het zorgaanbod en dat ze eerder van mening zijn dat mensen meer zorg nodig hebben.’ Silke van Arum, Movisie-deskundige wijkteams, onderschrijft deze conclusie. Sterker nog, op deze manier kunnen zorgkosten juist ook worden beperkt: ‘Door vroegtijdig door te verwijzen kun je zwaardere zorg, en dus duurdere zorg, voorkomen.’

Passende zorg

Silke van Arum wijst erop dat de beleidsdoelen van gemeenten in de afgelopen jaren zijn gewijzigd: ‘In onze peilingen bij gemeenten zien we dat het doel niet is de zorgkosten omlaag te brengen, maar dat gemeenten zich steeds meer richten op het bieden van passende zorg en ondersteuning aan burgers. Daarnaast spelen algemene factoren een rol bij de stijging van de zorgvraag, zoals de vergrijzing en het beleid om ggz-cliënten in de wijk ondersteunen.’

Loyaliteitsconflict

De Movisie-adviseur betwijfelt of het toekennen van zorg aan de eigen zorgorganisatie, waar het wijkteamlid bij in dienst is, een belangrijke rol speelt bij het doorverwijzen: ‘Wij hebben in 2018 onderzoek gedaan bij gemeenten naar loyaliteitsconflicten van wijkteams naar zorgaanbieders toe. Een deel van de gemeenten onderkenden die conflicten wel, een ander deel niet. Dit soort conflicten komen voor, maar zijn niet wijdverspreid.’

Doormodderen

Opvallend is dat wijkteams de afgelopen jaren juist kritiek kregen omdat ze te lang zouden doormodderen met te lichte hulp aan cliënten. Dat spreekt de conclusie van het CPB-onderzoek, dat wijkteams juist meer zouden doorverwijzen, weer tegen. ‘De conclusies van het CPB roepen inderdaad nieuwe vragen op’, zegt Silke van Arum, die daar niet direct een verklaring voor heeft.

Kostenplaatje

‘Wijkteams hebben een stimulerend effect op het zorggebruik, maar dat is niet perse slecht’, zegt CPB-onderzoeker Van Eijkel. ‘Als gemeenten bijvoorbeeld de verborgen problematiek in gezinnen aan de oppervlakte willen krijgen, dan is meer gebruik van zorg juist gewenst. Maar daar hangt dan wel een kostenplaatje aan.’