‘De media bepaalt hoe het volk een voetballer bekijkt, dat is mijn onderwerp voor straks,’ aldus Mark*. ‘En jullie bepalen hoe mijn leven eruitziet,’ kaatst Ricardo* terug. Donkere ogen, z’n haar met gel achterover gekamd, hangt hij op een bank. Een uitdagende blik naar de overkant. ‘Absoluut niet, jij bent degene die over je eigen leven beslist,’ vindt een groepsleider. ‘En trouwens, dit is een onderwerp voor aktua, wacht er maar even mee.’

Het is rond half vier in de middag, theepauze. Over een halfuur staat ‘aktua’ op het programma. Bewoners dienen samen te discussiëren over belangrijke onderwerpen die in de wereld spelen. Om acht uur ’s avonds kijken ze gezamenlijk en verplicht naar het journaal. Want de wereld draait gewoon door, ook al heb je tijdens een verslaving in een soort van cocon gezeten.De meeste bewoners van Crosspoint, het motivatiecentrum van de evangelische verslavingskliniek De Hoop, zijn jarenlang zwaar verslaafd geweest. Aan heroïne, cocaïne of alcohol. Ze komen vaak rechtstreeks van de straat binnen, met alle gedragskenmerken van dien. ‘In drie maanden tijd leren ze hier een beslissing te nemen of ze in behandeling willen of niet,’ zegt Frans Koopmans, staflid bij De Hoop.

‘Het zijn de zwaardere gevallen die nog gemotiveerd moeten raken om dat gevecht weer aan te gaan,’ karakteriseert Maaike Westerbeke, unithoofd van Crosspoint, de tien bewoners – mannen en vrouwen van wie één zelfs met twee kinderen. ‘Hier gaan we niet in op iemands problematiek, we spitten nog niets uit. Wel proberen we de bewoners structuur bij te brengen, ze een beetje inzicht te geven in hun verslaving. De toekomst komt pas in de kliniek aan bod.’

Spannend

Het motivatiecentrum, in Dordrecht ook wel de Preklinische Instap Fase (pif) genoemd, fungeert als voorportaal van daadwerkelijke behandeling. Via de polikliniek van De Hoop komen verslaafden in Crosspoint terecht. ‘Als we bij de poli merken dat iemand niet gemotiveerd is of daar nog hard over nadenkt, is het motivatiecentrum een optie,’ aldus Koopmans. Om opgenomen te worden moeten de verslaafden aan een of meerdere voorwaarden voldoen. Ze moeten minimaal vier verslavingsbehandelingen achter de rug hebben, de verslaving moet ernstig zijn, ze zijn nauwelijks sociaal geïntegreerd en detoxificatie met methadon is noodzakelijk. Eenmaal in het statige pand in hartje Dordrecht krijgen de bewoners 24-uurs opvang. In twee weken moet iemand afgekickt zijn, daarna start het proces van motiveren. Bewoners volgen een strak schema van cursussen (hoe ga ik om met agressie, hoe uit ik emoties), doen aan sport en recreatie en werken op een ecologische boerderij of in de Biesbosch. Niets gebeurt zonder begeleiding.

‘Hier in de straat zit een coffeeshop,’ vertelt Westerbeke. ‘Sommige bewoners gaan bewust niet mee boodschappen doen. Bang om in de verleiding te komen. Sowieso kunnen we ze echt niet alleen de straat op sturen, want deze fase is voor hen het allermoeilijkst.’ De gasten in Crosspoint verschillen dan ook van degenen in de kliniek zelf. Westerbeke: ‘Deze mensen reageren heftiger, willen wel eens agressief worden als iets hen niet zint, je moet flink kunnen incasseren. Ze vertonen puur intuïtief gedrag, komen vaak ook vers van de straat. Maar dat maakt het ook erg leuk om met deze groep te werken. Dynamisch en spannend.’

Gasten uit de kliniek bezoeken het motivatiecentrum wel, als onderdeel van het motivatietraject. ‘Mensen in Crosspoint gaan daardoor zien dat het echt mogelijk is om een ander leven te gaan leiden,’ merkte Koopmans. Ongeveer de helft van de bewoners is na drie maanden voldoende gemotiveerd om een behandeling in een kliniek te starten. Het gros wordt opgenomen in Het Dorp, de verslavingskliniek van De Hoop aan de rand van de stad. Anderen zoeken een andere instelling die beter bij hen past. Ook tijdens hun verblijf in Crosspoint vallen bewoners wel eens terug. ‘Middelengebruik straffen we meteen af door iemand weg te sturen,’ vertelt het unithoofd. ‘Tenzij iemand er op een redelijke manier naar kan kijken. In dat geval krijgt hij of zij een tweede kans.’

Respect

Crosspoint heeft niet alleen een andere benaming – pif – maar verschilt ook daadwerkelijk van een Intramuraal motivatiecentrum (imc). Met het Delta Bouman-huis in de nabije omgeving is het aantal justitiabelen gering, in tegenstelling tot in andere imc’s. Hoewel VWS in de erkenning stelt dat het pif daar ook op ingespeeld moet zijn, is de ervaring dat de criminele verslaafden richting Delta Bouman gaan.

Daarnaast neemt Crosspoint ook alcoholverslaafden op en zorgt de christelijke achtergrond van de instelling voor een aanbod van christelijke activiteiten. ‘Maar,’ benadrukt Koopmans, ‘niet alle verslaafden zijn christen. De enige eis die we stellen is dat ze respect tonen voor het christelijk geloof. Ze moeten beseffen dat medewerkers gelovig zijn en dat hier een christelijke cultuur heerst. Daar dienen ze rekening mee te houden.’ Die achtergrond leidt ook tot een andere visie op het fenomeen ‘verslaving’. Koopmans: ‘In een imc is stabilisatie van het verslavingsbestaan de primaire doelstelling. Bij ons is de pif een toeleiding naar het volgen van een behandeling die gericht is op een verslavingsvrij leven. Het is mogelijk, niemand is hopeloos.’

Dat is ook de filosofie achter de organisatie. ‘Hopeloosheid staat niet in ons woordenboek. Er is hoop voor iedereen, hoe erg je ook stukgelopen bent. Een verslaving is geen eindstation. Het gebeurt te vaak dat verslaafden het etiket ‘hopeloos’ opgeplakt krijgen en zich daar vervolgens naar gaan gedragen. Dat geldt ook voor vrije heroïneverstrekking. Het is niet meer dan toegeven dat er voor iemand geen toekomst meer is,’ aldus Koopmans. Hij hoort het ook van de gasten, die bij De Hoop dus geen cliënten worden genoemd. ‘Ze ervaren dat ze er mogen zijn, dat ze welkom zijn. Het is geen trucje, maar het is onze basishouding. Dat is in andere centra anders.’

Afbouwschema

De lat ligt overigens hoog bij De Hoop, uitgezonderd het motivatiecentrum. Verslaafden zijn verplicht om cold turkey af te kicken, roken wordt ook gezien als een zware verslaving en is dus verboden en vrijheden worden afgenomen om ze vervolgens tijdens het traject terug te verdienen. Koopmans: ‘Dat beleid passen we niet aan. Des te belangrijker is het dat er een motivatiecentrum is en dat we daar ook erkenning voor hebben gekregen. De drempel is een stuk lager: bewoners mogen er op gezette tijden roken en er kan met behulp van methadon worden afgekickt.’ En hij benadrukt: ‘dat doen we wel op afbouwschema en niet op onderhoudsbasis.’ Om lachend te vervolgen: ‘Ooit kregen we van minister Borst een prijs dat we de meest rookvrije instelling in Nederland waren. Dat zijn we nu niet meer. Dat kun je die gasten in Crosspoint niet aandoen.’

Ondertussen is de theepauze in het motivatiecentrum ten einde. Na een sigaret te hebben gerookt op de veranda, druppelen ze een voor een binnen. Om het te gaan hebben over de invloed van de media. En van de hulpverleners.

* De namen van de bewoners zijn gefingeerd

De Hoop werd in 1975 opgericht als particulier christelijk initiatief voor de opvang van verslaafden in Dordrecht. Inmiddels is De Hoop al jaren erkend als categoraal ziekenhuis. In de loop der jaren is de instelling uitgebreid naar een kliniek met 144 bedden, dat samen met uitleunwoningen, overgangswoningen, werkervarings- en opleidingscentra Het Dorp vormt. Zowel voltijd- als deeltijdbehandeling is mogelijk. Behalve drugs-, alcohol- en gokverslaafden is er ook behandeling mogelijk van mensen met eetstoornissen. Daarnaast heeft De Hoop in het centrum van Dordrecht een polikliniek, maatschappelijke opvang, een lunchroom en een boek/muziekwinkel waar verslaafden werkervaring kunnen opdoen. Sinds 1999 is er een afdeling waar mensen met psychosociale problematiek terechtkunnen./Mariëlle van Bussel