De vorige keer beschreef Merel wat de keerzijde is van horen bij de überknappe koppen-club >>

Anders dan je had gehoopt, moet je hem weer binnenlaten. En de deur achter hem op slot draaien. Wat moet dat deprimerend zijn voor pedagogisch werkers in een justitiële jeugdinrichting (JJI). Om jongeren voor wie je je hebt ingezet zodat ze op het juiste pad blijven – tussen alle reorganisaties, bezuinigingen en de sluimerende onzekerheid over je baan door – als een boemerang te zien terugkomen.

Recidive neemt toe

Het gebeurt. En het gebeurt steeds meer, becijferde het WODC onlangs. Vanaf 2012 neemt de recidive weer toe onder jeugdige daders. Bovendien zijn delicten ernstiger van aard wanneer de ex-JJI-pupillen recidiveren.

Net vrij

Pedagogisch werker in een JJI en coach van (ex-)criminele jongeren Aziz Akhath, verzuchtte het weer eens toen ik laatst bij hem in het kantoor van zijn Buddycoachpraktijk zat: ze worden steeds harder en gewelddadiger. Zo las hij onlangs in de krant over een liquidatie in de parkeergarage van een grote stad. De jeugdige schutter was net vrij uit de jeugdgevangenis; het slachtoffer ook. Een conflict leidde tot schietpartij met een onthutsende afloop.

Beter langer in de bajes?

Sneller en effectiever ingrijpen is dus bitter noodzakelijk, vindt ook de overheid, die maatregelen aankondigde om recidive en verharding tegen te gaan. Twee JJI’s moeten het veld ruimen, andere worden omgevormd tot landelijke, specialistische voorzieningen. Jongeren met een PIJ-maatregel (jeugd-tbs) of ernstige gedragsproblematiek kunnen daar intensiever worden behandeld – en ook langer.

Zorgen

Over dat langer verblijven in een JJI maak ik me een beetje zorgen. Het kán zijn dat langer verblijf in de bajes zorgt dat een jongere zich nieuw gedrag beter eigen kan maken en foute vriendjes van buiten de gevangenis minder (snel) invloed hebben op de jongere. Maar langer verblijf kan ook negatieve effecten hebben op (herhaald) crimineel gedrag. Een middellange verblijfsduur (tussen de drie en zes maanden) of lange verblijfsduur (tussen de zes en twaalf maanden) in een JJI is namelijk gerelateerd aan een hogere recidive dan een JJI-verblijf van korter dan drie maanden, volgens Nederlands onderzoek uit 2005. Daarnaast heeft vastzitten en een lager moreel besef hebben met elkaar te maken, blijkens ander Nederlands onderzoek uit 2006. Dat verband is sterker als jongeren langere tijd vastzitten.

Wat vindt oma?

Precies de frustratie van Akhath, die na zijn betaalde uren met de jongens ging praten over wat een delict voor gevolgen heeft. Door naar aanleiding van nieuws over bijvoorbeeld een overval te vragen: “Wat zou de oma van de dader vinden van wat hij heeft gedaan? Hoe denk je dat de moeder zich voelt, nu haar zoon vastzit?”

Bijleren

Als er niet genoeg behandeltijd is in de gevangenis, leren delinquente jongens weinig positiefs bij. Hun moreel besef ontwikkelt zich niet verder, hoe lang ze ook zitten. Dat kan een verklaring zijn voor de samenhang tussen langer in een jeugdgevangenis verblijven en recidive. Of een verklaring is dat jongens met een laag moreel besef sowieso langer in de JJI verblijven.

Tijd

Is langer specialistisch behandelen hét antwoord op recidive en een verharde doelgroep? Ik denk dat er al veel goedbedoelende en goedopgeleide professionals werken in een JJI. Die graag gewoon vragen willen stellen en praten met jongeren. En zo bijdragen aan meer moreel besef en een niet-crimineel toekomstperspectief. Daarvoor hebben pedagogisch werkers tijd nodig. En rust om te kunnen focussen. Dus als de twee JJI’s zijn gesloten en de kleinschalige en specialistische voorzieningen zijn opgetuigd, pleit ik ervoor om sociaal professionals eens even ruimte te geven voor intervisie, bijscholing en… tijd om hun dagelijkse werk uit te oefenen. Kunnen ze de jongeren die ze begeleiden aan het einde van hun vrijheidsbeneming tenminste definitief uitzwaaien.