In de vorige gastblog vroeg Eline zich af hoe ver eigen regie moet en mag gaan >>

De vele gesprekken over het leven zelf, zoals de strijd om als hoogopgeleide vrouw te willen blijven werken toen u getrouwd was en kinderen kreeg. Dat was in die tijd zeer ongebruikelijk en heeft heel wat strijd gekost. Maar u heeft volgehouden en nooit opgegeven waarin u geloofde. Dat waren de krachtige verhalen. Jezelf blijven ontwikkelen, niet stilstaan, want dat was per definitie achteruitgang. Zelfstandig als vrouw zijn en blijven. Eigen regie voeren. Dat was één van uw vele verhalen, lessen en leermomenten over het leven zelf.

Steun

U vertelde ook over de liefde voor uw overleden echtgenoot, die u zo heeft gesteund in die jaren van strijd om als vrouw uw eigen weg te volgen. De vele dankbare momenten met uw man, kinderen en kleinkinderen samen. De bezoeken van uw kinderen, die zeer geregeld kwamen en de kleinkinderen noemde u cadeautjes.

Geluid van bommen

Het werd 4 mei 2019, de dag van de dodenherdenking. Uw gezondheid ging heel snel achteruit. Zoals altijd kwam ik rond de klok van middernacht binnen. Zoals altijd stond de tv aan, maar nu niet met de nieuwsrubrieken. de Tweede Wereld Oorlog was aan de gang. Het geluid van de bommen en al hetgeen wat erbij hoort, overspoelde uw woonkamer via een op dit moment veel te groot tv-scherm. Ik zag aan u dat de Tweede Wereldoorlog zich niet alleen op de tv afspeelde, maar ook in u.

Twijfel

U zei met een iets wat betraand gezicht, wat ik zeer zelden in al die zeven jaar bij u heb gezien, dat ik mocht gaan. En dat als het mij zou uitkomen, ik later op de nacht of zelfs in de ochtend mocht terugkomen. Uw stem trilde. Mijn twijfel om te gaan was groot, maar omdat u het zo nadrukkelijk zei en u niet van poespas hield, liep ik in eerste instantie weg. Maar voordat ik door de deur naar buiten ging, liep ik terug en vroeg: ‘Mag ik met u meekijken, zodat wij samen zijn?’

Voorzichtig

‘Als jij dat zo graag wilt. Heb jij daar wel tijd voor?’, vroeg u op een scherpe toon aan mij. Voor sommige situaties maak ik graag tijd vrij. Ik kende u en snapte dat u het snel zou zien als medelijden of te veel betrokkenheid. Ik moest het voorzichtig brengen. Want het idee alleen al: dat je een ander nodig zou hebben of medelijden zou krijgen. Dat paste helemaal niet bij u en daar gingen uw haren recht van overeind staan. Dat wist ik wel. ‘Ik kom toch altijd even naast u zitten?’, was mijn antwoord. ‘Dat is waar’, bevestigde u. Uw toon werd al weer veel milder.

Trilling

Eenmaal naast u, voelde ik de trilling in uw handen. En als zo vaak pakte ik ze even vast. Zo ook toen. Doordat uw handen zo trilden, omsloot ik ze met mijn tweede hand. In stilte keken wij samen die film af. Ik weet dat u absoluut niet over de oorlog wilde praten, ondanks onze zeer hechte band. Dat tijdperk was voor u een gesloten boek. Zodra de film afgelopen was, gaf ik u de zorg die wij u elke nacht gaven.

Essentie

‘Vond je het niet vervelend, dat je bent gebleven?’, was uw vraag aan mij. ‘Nee, het samen zijn op dit moment bij u, is voor mij zoveel meer van betekenis’ ‘Voor mij ook’, antwoordde u. ‘Jij weet helemaal niet hoeveel jij voor mij betekent, want ik zeg het eigenlijk niet zo vaak tegen je. Zelden eigenlijk.’ ‘Dat hoeft ook niet. Sommige situaties voel je gewoon aan’, was mijn antwoord. Dit is de essentie van zorg. Dat weet ik al veel langer, maar op dat moment voelde ik het ook zo nadrukkelijk.

Voltooid leven

In de laatste week van uw leven werd u benauwder, onrustiger en in toenemende mate angstiger. Ik had die week toevallig zelf nachtdienst. Tijdens de vele uren van angst en onrust was ik bij u. De vragen die in dit soort situaties altijd gevraagd moeten worden, stelde ik. U wilde rustig, het liefst slapend, sterven. De gesprekken werden intenser, uw gevoeligheid en uw zachte kant kwamen veel meer naar boven drijven. Net zoals de tevredenheid over een voltooid leven. Het was zo’n mooie, waardevolle tijd samen in de laatste week. De cocktail aan medicatie die iemand krijgt als diegene ernstig benauwd of onrustig is (in een bepaalde fase) en dat ook zo wil, zoals bij u dat het geval was, zou die avond worden gestart. En zoals beloofd, zou ik u nog verzorgen.

Klaar voor de laatste reis

Het hoogtepunt van onze band werd voor mij bereikt toen uw zoon mij opbelde en vroeg of ik nog wilde langskomen zodat u nog bij kennis afscheid van mij kon nemen. Natuurlijk zou ik langskomen. Met lood in mijn schoenen ging ik naar u toe. Ik vond het eerlijk gezegd toch moeilijk, maar eenmaal bij u, overviel mij de rust die u had. Van de angst en onrust was niks meer te merken. U was klaar voor de laatste reis. Vrolijk bijna vroeg u aan mij, of u mij wat mocht geven. Die vraag had u al vaker gesteld aan mij. Zoals ook nu, hoef ik niets van u te hebben. ‘Alles wat u mij zou willen geven, vervaagt bij het contact en de band die wij hebben gehad.’ U glimlachte naar mij. ‘Je hebt wel gelijk, wat wij hadden samen was uniek in alle opzichten.’

Laatste groet

Met mijn laatste groet en een kus op uw wang verliet ik uw woning. Onderweg naar huis, rolden de tranen over mijn wangen. Niet om het feit dat u snel zou komen te overlijden, maar om de mooie en vele herinneringen die wij samen hebben gehad. Ik realiseerde mij: dit is en was LIEFDE.

Ik voel liefde en dankbaarheid voor de tijd met u samen. En een enorm gemis voor de tijd die komen gaat waarin ik u moet missen.

Dag Lieve Vriendin!

Nella Terpstra is ziekenverzorgende bij Entrada wijkverpleging