Yakima Altenstad is zorg coördinator bij Linc naar Zorg. In zijn dagelijkse werk heeft hij regelmatig te maken met privacyvraagstukken. Sinds de invoering van de Algemene Wet Gegevens Verordening (AVG) zijn die vraagstukken toegenomen. Is de invoering van de AVG dan wel een goede zaak?

Noodzakelijk kwaad

Dat hangt er volgens Altenstad vanaf of je het bekijkt vanuit de privacy of vanuit de zorg. ‘De AVG heeft het uitvoeren van zorgwerkzaamheden op een aantal vlakken moeilijker gemaakt, laat de zorg soms zelfs stagneren. Het is niet helemaal duidelijk wanneer je de regels in het belang van de betrokkene mag overtreden. Maar als ik zelf cliënt zou zijn, zou ik me zorgen maken over waar mijn informatie terecht kan komen. De AVG is daarom een noodzakelijk kwaad. Het risico dat jouw informatie ergens komt waar je het niet wilt hebben, is alleen wel een risico geworden wat je moet nemen om goede zorg te krijgen.’

Onduidelijkheid

Altenstad gaat er vanuit dat de meeste zorgverleners wel weten dat er regels zijn waaraan ze zich moeten houden, maar dat de AVG omdat deze nog relatief nieuw is en wat onduidelijkheden bevat, door verschillende organisaties en individuen verschillend wordt toegepast. ‘Ik zit aan tafels waar zorg stagneert omdat een cliënt geen toestemming geeft om informatie te delen, aan andere tafels zie ik mensen die, als het noodzakelijk is, de regels negeren om die informatie toch te krijgen.’

Bezuinigen op zorg door AVG

Kwalijk is het volgens de zorgcoördinator, dat er gelijktijdig met de wet een boetesysteem is ingevoerd om overtredingen op de wet te bestraffen terwijl er geen geld beschikbaar is gesteld voor een goede implementatie van de wet. ‘Om de wetgeving in je organisatie goed door te voeren en personeel te informeren en trainen, moet je geld vrijmaken. Doe je dat niet, loop je het risico op een boete, wat je ook geld kost. Hoe je het ook wendt of keert, je moet als organisatie dus geld uitgeven om deze wet goed na te leven, waardoor je dat geld dus niet kunt uitgeven aan de zorg en ondersteuning die je levert.’

E-learning

In een e-learning van Movisie kunnen wijkteamleden, of professionals die samenwerken met een wijkteam, in ongeveer een uur leren hoe zij de AVG, andere wettelijke regels en richtlijnen kunnen toepassen in hun werk. En dat is mooi, vindt Altenstad. De e-learning is namelijk gratis dus het kost professionals slechts een uur tijd en geen geld. ‘Wat mij betreft raakt deze e-learning heel goed de oppervlakte van het onderwerp, het brengt de theorie heel dicht bij de praktijk van wijkteammedewerkers. De situaties die geschetst worden zijn heel herkenbaar. Ook de aangepaste Meldcode wordt in de e-learning meegenomen, wat extra nuttig is. Ik denk echt dat wijkteammedewerkers, maar ook hun collega’s van andere organisaties, erbij gebaat zijn de e-learning te maken. De AVG is een heel uitgebreide en lastig te interpreteren wet waardoor hij in dit lastige werkveld bijna niet in perfectie uitgevoerd kan worden.’

Hulpverlening beëindigen

Altenstad, die op voorhand dacht redelijk goed op de hoogte te zijn van de privacyregels, heeft toch nog dingen geleerd van de e-learning. ‘Ik wist bijvoorbeeld nog niet dat als er zorgen zijn om de veiligheid van een kind en iemand, bijvoorbeeld een ouder, niet meewerkt aan het verstrekken van informatie, de hulpverlening beëindigd kan worden.’

Vrij om zelf te kiezen

‘Ik zou denken: ik ga nog tien keer met die ouder in gesprek om vertrouwen te winnen. Maar de wet zorgt ervoor dat als die informatie die nodig is om passende zorg te leveren niet beschikbaar gesteld wordt, je geen passende zorg kunt leveren en het traject niet kan starten of moet worden beëindigd. Mensen zijn vrij om zelf te kiezen, hun informatie is hun eigendom. In dit specifieke geval stopt de complete hulpverlening trouwens niet, maar wel die van het wijkteam. Het wijkteam meldt vervolgens bij Veilig Thuis en die pakt het verder op. Want de zorgen om de veiligheid van het kind blijven.’

Klopt de wet?

Gaat er nu veel verkeerd rond de toepassing van de AVG in het sociaal domein? Ja, denkt Altenstad. ‘Ik wil overigens niet zeggen dat ik een wetspecialist ben. Dus ik zal zelf ook allerlei fouten maken. Is dat erg? Dat is afhankelijk van wat de overweging is. Slordigheid en onwetendheid vind ik erg, maar daarvoor moeten we eigenlijk eerst kijken of we de wet vinden kloppen.’

Goede zorg

Altenstad stelt dat de AVG namelijk niet in het leven is geroepen vanwege de zorg in het bijzonder, maar vanwege digitalisering en social media. ‘Daar is hij ook op geschreven. Je kunt je afvragen of hij niet te onduidelijk of te beperkend is voor wat wij in Nederland goede zorg vinden. Als de wet voorkomt dat mensen goede zorg krijgen die bij hen past, gaat er iets mis in mijn ogen. Nu komt het soms voor dat mensen die geen toestemming geven om hun gegevens op te vragen, jarenlang in hetzelfde rondje blijven lopen omdat niemand het hele plaatje ziet. En dat is niet de bedoeling van de wet.’