Van een maand te laat zijn met het betalen van de telefoonrekening tot tienduizenden euro’s schuld. Maar liefst 34 procent van de Amsterdamse jongeren tussen de 18 en 34 jaar geeft aan problematische schulden te hebben. Dat zorgt voor stress. Door hun vaak onstabiele inkomen is schulden aflossen lastig voor jongeren, terwijl schuldeisers meestal niet veel voelen voor de sanering van deze schulden. Daarom helpt de gemeente Amsterdam deze jongeren vanaf februari om hun schulden sneller af te lossen, werd afgelopen week bekend. Iedere jongere verdient een kans op een goede toekomst, is het uitgangspunt. Zo kunnen jongeren zonder schulden aan werk of een opleiding beginnen.

Hulp aan 150 jongeren

Hoe het werkt? Het Jongerenpunt van de gemeente onderhandelt met de schuldeisers over de schuldenlast. Schuldeisers die meewerken, krijgen per jongere 750 euro. Vervolgens koopt de gemeente de overgebleven schulden van de jongeren af. Er blijft dus maar één schuldeiser over waaraan de jongere de restschuld naar draagkracht terugbetaalt. Een deel van de schuld kan worden kwijtgescholden als de jongere werk vindt of een opleiding gaat doen. Studieschulden vallen buiten de regeling. Amsterdam hoopt dit jaar met 350.000 euro honderdvijftig jongeren te helpen.

Weer grip op het leven

Een goed initiatief, vindt Karin Radstaak van het Nibud. ‘Schulden hebben kan echt uitzichtloos zijn; er weer uitkomen is meestal niet eenvoudig. Soms heeft iemand weinig tot geen mogelijkheden om ze af te betalen en zakt hij alleen maar verder weg in de narigheid. Dan helpt het als de stress en de oorzaak daarvan worden weggenomen. Met dit plan kunnen jongeren erbovenop komen en krijgen ze weer grip op hun geld en daarmee op hun leven.’

Pech of onwetendheid

Schulden ontstaan soms door pech of onwetendheid. Ook hebben uitwonende studenten vaker een schuld en gemiddeld een hogere schuld dan thuiswonende studenten. Maar de kans dat iemand schulden maakt, heeft vooral veel te maken met wie hij is, zegt Radstaak. ‘Is iemand makkelijk te verleiden tot aankopen? Leerde hij van zijn ouders hoe je met geld moet omgaan? Kampt hij met een verslaving? Of is hij iemand die vooruitkijkt en nadenkt over aankopen?’ Jongeren zijn daarbij gevoelig voor groepsdruk, ze willen meedoen met rages en trends. Bovendien vinden ze praten over geldgebrek vaak gênant. Ruim een vijfde van alle 18- tot 35-jarigen heeft volgens het Nibud ernstige betalingsproblemen. Als je een schuld niet in 36 maanden kunt aflossen, is die ‘problematisch’. Iemand met problematische schulden heeft gemiddeld veertien schuldeisers achter zich aan.

Ook in andere gemeenten

Er zijn trouwens al meer gemeenten met zulke initiatieven, waaronder Den Haag, Zaandam, Utrecht en Rotterdam. In Den Haag betalen jongeren via het Jongeren Perspectief Fonds sinds 2016 hun schulden terug in geld of in natura, door bijvoorbeeld stage te lopen. Ook worden de jongeren begeleid naar school, stages of werk. Het begeleidingstraject Get a grip in Zaandam is er voor de meest kwetsbare jongeren die niet alleen kampen met schulden, maar ook geen vast woonadres hebben en bijvoorbeeld kampen met verslaving. Get a grip draait om schuldsanering en omgaan met geld, en helpt bij het vinden van een stabiele woonsituatie, een studie, baan of werk-leertraject.

Tegenprestatie

Het Jongerenfonds van de gemeente Utrecht neemt alle schulden over. Jongeren sluiten vervolgens een lening bij de gemeente af die ze binnen drie tot vijf jaar moeten aflossen. Ze moeten werken, een opleiding of dagbesteding volgen en meedoen aan budgetcoaching. En Rotterdam kondigde vorig jaar aan dat jongeren praktische hulp krijgen van een vaste contactpersoon tijdens het schuldentraject. Wie zijn schuld niet op een andere manier kan aflossen, komt in aanmerking voor geld uit het ‘Perspectieffonds’. Daar moet wel een tegenprestatie tegenover staan, zoals een opleiding, werk of maatschappelijke stage.

Minder kosten voor de samenleving

Schulden zijn altijd vervelend, maar jongeren worden er extra door belemmerd, bijvoorbeeld als het gaat om een toekomst opbouwen. ‘Als je op jonge leeftijd al schulden hebt, is de kans groot dat je stil komt te staan’, zegt Radstaak. ‘Schulden leveren stress op en stress verlamt. Goed nadenken lukt niet meer waardoor je verkeerde beslissingen kunt nemen. Je kunt niet meer focussen op je opleiding, hebt geen geld om op jezelf te (blijven) wonen en bouwt niets op. Die situatie is niet bevorderlijk voor het oplossen van problemen.’ Dat is niet alleen voor een jongere zelf lastig, ook de maatschappij kan zo niet uit de jongeren halen wat erin zit. ‘Uiteindelijk kost onze aanpak de samenleving minder omdat de kans op ggz-problematiek en uitkeringstrekkers kleiner wordt’, zei verantwoordelijk wethouder Marjolein Moorman (PvdA) in de Volkskrant van 14 januari.

Preventie

De manier van aanpakken is wel belangrijk. Alleen met helpen aflossen ben je er niet, zegt Radstaak. ‘Je wilt voorkomen dat iemand nóg een keer in de schulden terechtkomt. Het draait dus om zorgen voor goede preventie.’ Dat kan bijvoorbeeld door de jongeren financiële vaardigheden bij te brengen, door te praten over de invloed van status, reclame en verleidingen én door de jongere te begeleiden bij grote gebeurtenissen zoals op zichzelf gaan wonen.