Meer dan veertig procent van de mensen voelt zich wel eens eenzaam, weet Eva Geelen. Dat zijn niet alleen ouderen of alleenstaanden. En dat zijn ook geen zielige, sneue types, zoals het vooroordeel soms luidt. Eva wil juist van dat stigma af. Het leidt namelijk tot een hulpaanbod waarbij mensen impliciet ook op die manier worden benaderd: jij bent zielig en wij gaan je helpen. Geelen: ‘Dat is voor veel mensen geen aantrekkelijk hulpaanbod, want ze zien zichzelf niet zo.’

Angst en onzekerheid

Tijd voor een nieuwe benadering dus, vond Geelen. ‘De oplossing wordt vaak gezocht in het organiseren van ontmoetingen en contacten. Maar daarbij wordt een belangrijke stap overgeslagen. Mensen die eenzaam zijn, durven namelijk niet naar dergelijke ontmoetingen te gaan. Ze vermijden contact uit angst, onzekerheid, onhandigheid, noem maar op. Ze kunnen nachten wakker liggen omdat er een buurt-bbq of werkborrel op de agenda staat. ‘Wat moet ik aan? Waar moet ik staan? Wat moet ik zeggen? Wat als niemand iets tegen me zegt?’ Vaak is dan het resultaat dat ze helemaal niet gaan. Zo versterkt de eenzaamheid zichzelf. Je moet ze dus naar die ontmoetingen begeleiden, ze over die drempels helpen.’

Online training over eenzaamheid

Dat is precies waar training van Geelen bij helpt. Twee maanden lang krijgen deelnemers dagelijks een mailtje met informatie, tips en oefeningen om stappen te zetten naar een leven met meer sociale contacten en verbondenheid. Deelnemers worden daarbij (telefonisch) begeleid door sociaal werkers van de lokale welzijnsorganisatie. Geelen ontwikkelde de training vanuit haar bureau Over-ons, omdat ze zo’n aanbod miste. Dat had haar in het verleden ook kunnen helpen, denkt ze.

Lastig

Geelen voelde zich namelijk ook lange tijd eenzaam. De basis daarvan lag in haar vroegste kindertijd, vertelt ze. Omdat haar ouders beiden veel werkten, werd de zorg voor Eva vaak overgedragen aan een kindermeisje en tante, die dat vanwege een verstandelijke handicap eigenlijk niet kon. Geelen was – wellicht daardoor – een makkelijk kind. ‘Ik deed het goed op school en zat altijd te lezen.’ Maar er was geen oog voor het feit dat ze weinig vriendinnetjes had, omdat ze het lastig vond om contacten te leggen. Omdat ze dat in haar jongste jaren niet goed leerde, bleef dat lastig voor Geelen. ‘Ik heb daar mijn weg inmiddels wel in gevonden, maar het blijft vaak zoeken. Het is niet mijn eerste natuur.’

Taboe over eenzaamheid

Door in haar trainingen open te zijn over eigen ervaringen, hoopt Geelen het taboe over eenzaamheid te doorbreken. ‘Zelf ben ik ook een groot deel van mijn leven bezig geweest om mijn eenzaamheid te verbergen.’ Dat is overigens niet zo gek, weet ze inmiddels. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen die het label ‘eenzaam’ hebben, als minder open en minder geschikt als collega of vriend(in) worden beschouwd. En dus houden eenzame mensen hun mond.

Negatieve spiraal

Daarbij versterkt eenzaamheid zichzelf ook nog eens. Bijvoorbeeld omdat mensen die langdurig geen of weinig sociale contacten hebben, slechter worden in het herkennen van gezichtsuitdrukkingen. Een neutraal gezicht interpreteren ze sneller als negatief, aldus Geelen, en dat betrekken ze op zichzelf. ‘Dan denken ze: ‘Zie je wel, ze vinden me niet leuk.’ Daar ga je je vervolgens naar gedragen, waardoor je de negatieve reacties uitlokt waar je bang voor bent. Je wordt bevestigd in je angst. Zo word je steeds eenzamer, het is het een negatieve spiraal.’

Kleine stapjes

Met haar training beoogt Geelen die negatieve spiraal te doorbreken. Dat gaat vaak met kleine stapjes. Zo zijn er deelnemers die voor het eerst de buschauffeur durven te groeten of met de buurman durven te praten. Eva: ‘Als ze over die drempel heen zijn en ze krijgen een vriendelijke groet terug, is dat een grote overwinning. Die geeft zelfvertrouwen voor een volgende stap. De oplossing zit in jezelf, dus je moet ook zelf stappen zetten. Maar de training helpt daarbij.’

Doorontwikkelen

De training wordt (sinds de eerste pilots in 2019) aangeboden bij twaalf (welzijns)organisaties. Geelen begeleidt die organisaties en is druk bezig om de training door te ontwikkelen. Dat doet ze samen met onder andere het Consortium Beroepsonderwijs, die haar benadering van eenzaamheid heeft opgenomen in het lesmateriaal voor MBO-zorgopleidingen.

Lage drempel

Geelen koos er bewust voor om de trainingen online te geven. Dat zorgt voor een lage drempel. ‘Dat wordt gewaardeerd. Mensen kunnen het thuis lezen en in hun eigen omgeving oefenen.’ Het feit dat de training online wordt gegeven, komt in coronatijden daarnaast goed uit. Het is voor deelnemers momenteel wel lastiger oefenen, omdat er nu eenmaal minder bijeenkomsten zijn.

Positief

Het meten van het effect van de trainingen blijft vooralsnog lastig. Maar de eerste resultaten zijn positief, zegt Geelen: ‘Wat ik van de begeleiders terug hoor, is dat mensen door de training meer zelfvertrouwen en meer contacten hebben. Deelnemers voelen zich meer ontspannen in de omgang met anderen. En dat is nu precies het doel.’

Inmiddels is de training ook toegelaten tot het toeleidingstraject voor de database van effectieve interventies van Movisie. Geelen: ‘Betekenisvolle relaties bouw je niet op in twee maanden, dat claim ik ook niet. Deze training is een eerste stap richting meer contact, het begin van een verandering.’