Als sociaal professional heb je te maken met maatschappelijke factoren die invloed hebben op je vakgebied. Maar natuurlijk ook met je omgeving in engere zin: je collega’s, je cliënten, de organisatie waar je werkt. We zijn ons niet altijd van deze omgevingsinvloeden bewust.

Ontwikkelingen
Bij competentie-ontwikkeling wordt omgevingsbewustzijn vooral gebruikt om aan te duiden in welke mate iemand zich bewust is van de ontwikkelingen in de wereld die invloed hebben op de sector waarin de betrokkene werkzaam is. Voor medewerkers in het sociaal domein is dat een breed gebied. Want ze hebben niet alleen te maken met ontwikkelingen in de gezondheidszorg, maar ook in andere sectoren. Het gaat daarbij naast inhoudelijke ontwikkelingen vooral ook om politieke ontwikkelingen. Deze zijn van invloed op financiële kaders en die hebben weer invloed op de wijze waarop het werk georganiseerd wordt.

Werkomgeving
Er zijn ook allerlei invloeden van de specifieke context waarin jij werkt. De cultuur binnen jouw directe werkomgeving, de ongeschreven wetten en codes die binnen een organisatie of een organisatieonderdeel gelden. Wanneer je daar niet gevoelig voor bent kom je sneller in botsing met je omgeving dan wanneer je een zekere sensitiviteit op dat gebied hebt: aanvoelen wat wel en niet kan, wat de ongeschreven regels en grenzen zijn hoe er met elkaar wordt omgegaan.

Respect

Je kunt je er dan niets van aantrekken en denken: ze nemen me maar zoals ik ben. Maar daarmee onderschat je de betekenis van ongeschreven regels binnen een cultuur. Die hebben meestal sterke historische wortels. Er wordt vaak niet eens meer zo bewust over nagedacht waarom iets gaat zoals het gaat, maar toch wordt er doorgaans veel waarde aan gehecht. Het is ook een vorm van respect. Want stel je voor dat je niet gelovig bent opgevoed en je begeeft je in een christelijke omgeving, dan wordt het als vrij onbeschoft ervaren als je er dwars doorheen praat wanneer anderen bidden. Met een goed ontwikkeld omgevingsbewustzijn kost het je geen enkele moeite om op een respectvolle manier rekening te houden met mensen die soms andere waarden en normen hebben dan jij die hebt.

Ontwikkeling
Sommige mensen letten altijd op of ze een deur niet per ongeluk voor een ander dicht laten vallen, anderen trekken zich daar minder van aan of zijn zich er gewoon niet van bewust dat er nog iemand vlak achter hen loopt. Soms is het een kwestie van mentaliteit, soms een kwestie van bewustzijn. Allemaal hebben we in meer of mindere mate een zeker omgevingsbewustzijn gericht op onze directe omgeving. Maar dat het bij de een sterker is ontwikkeld dan bij de ander is heel duidelijk.

Autisme
Sommige mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme hebben daar extra moeite mee. Zij voelen niet van nature aan wat een gepaste afstand is. Terwijl andere mensen dat onbewust inschatten, moeten zij leren daar bewust rekening mee te houden. Mensen met een verstandelijke beperking maken veel vaker dan anderen lichamelijk contact met hun begeleiders. Vaak hebben zij niet de natuurlijke rem die anderen daar wel bij hebben. Wanneer je als begeleider daar erg in mee gaat help je hen in feite niet om te leren wat in sociale omgang gebruikelijk is.