Amsterdam Zuid-Oost is een van de bekendste

achterstandswijken van het land. Vanuit het Europese Urban fonds gaan er

miljoenen heen om de werkgelegenheid te bevorderen en om onderwijs,

arbeidsvoorziening, veiligheid, leefbaarheid en zorg zo goed mogelijk op elkaar

aan te laten sluiten. Inclusief co-financiering door onder meer het rijk is voor

deze doelen niet minder dan 40 miljoen beschikbaar. In schril contrast daarmee

staat de politiek van het stadsdeel. In oktober kondigde het stadsdeelbestuur

voor de brede welzijnsinstelling BZO een bezuiniging aan van 2,5 miljoen op de

totale subsidie van 19,5 miljoen. De instelling ageerde fel tegen dat voorstel.

BZO vreesde verlies van banen van met name allochtone beroepskrachten, grotere

wachtlijsten voor de kinderopvang en de sluiting van één van de zeven

buurtcentra. ‘We hebben politieke partijen en bewoners gemobiliseerd en

prikacties en een manifestatie gehouden,’ vertelt Debby Panka, voorzitter van

het actiecomité en zakelijk leider van buurtcentrum Hofgeest. ‘Dat heeft er mede

toe geleid dat de deelraad tenslotte vond dat er geen centrum dicht mocht en dat

er geen ontslagen mochten vallen.’

De uiteindelijk opgelegde bezuiniging voor 1999 viel veel lager uit,

namelijk 800.000 gulden. Nog steeds een fors bedrag. ‘Nu moeten we onze eigen

inkomsten verhogen,’ zegt Panka. ‘Hofgeest moet volgend jaar nog eens 30.000

gulden extra gaan verdienen uit hogere barprijzen en commerciële zaalverhuur.

Dit jaar was de opbrengst van verhuur aan kerken en anderen al 40.000 gulden.

Dat moet dus bijna verdubbeld. Het gaat allemaal ten koste van de buurtbewoners.

Als de bar verhuurd is, kunnen zij er niet meer terecht. En de beroepskrachten

zullen steeds meer overuren moeten maken en die krijgen we niet betaald. Ik ben

een alleenstaande moeder met twee kinderen en werk nú al vaak veertig uur in

plaats van dertig. Wanneer houdt dit op? Als we deze bezuiniging halen, krijgen

we er in 2000 misschien weer één.’ En dat is nu precies wat het stadsdeel van

plan is. Volgend jaar moet de instelling nog eens bijna een miljoen

inleveren.

Dichte deur

Dat de grens van het toelaatbare al ruimschoots is overschreden, vindt ook

BZO-directeur Jaap van Wingerden: ‘Landelijk gezien staat welzijn weer

behoorlijk op de politieke agenda, maar hier in Zuid-Oost hoor je nog vaak dat

welzijn mensen niet in beweging brengt, maar ze afhankelijk maakt. Het stadsdeel

zet in op andere manieren van activering, met name door de arbeidsvoorziening.’

En dat merkt de instelling in de portemonnee. De afgelopen tien jaar zijn de

subsidies voor activiteiten grotendeels wegbezuinigd. Met name activiteiten op

het gebied van ontmoeting en recreatie moeten zichzelf bedruipen, terwijl die

juist bijdragen aan de sociale samenhang. Bezoekers betalen steeds hogere

bijdragen om aan activiteiten mee te doen en moeten volgend jaar ook voor

consumpties dieper in de beurs tasten. En de bewoners van Zuid-Oost hebben toch

al minder te besteden dan de Amsterdammers uit andere stadsdelen. Bovendien

zullen ze het komend jaar vaker voor een dichte deur komen te staan. Van

Wingerden betwijfelt of zijn instelling van nieuwe gelden uit het GSB gaat

profiteren. ‘Het stadsdeel kent veel nieuwe projectgelden toe aan

zelforganisaties. Bovendien verricht het stadsdeel zelf nog wat uitvoerend werk.

Dat is jammer, want wij zijn niet voor niks een brede welzijnsorganisatie met

een zorgvuldig en efficiënt beheer van mensen, middelen en gebouwen. Wij zien

trends aankomen, en dat kun je van kleine organisaties niet verwachten.’ De

directeur zit echter niet bij de pakken neer. Hij heeft zijn hoop gesteld op het

‘Masterplan Sociale Infrastructuur’ dat het stadsdeel laat opstellen om het

welzijnswerk te herpositioneren. Dat welzijn weinig prioriteit heeft bij het

stadsdeelbestuur, wil wethouder Freek van Leuven met klem bestrijden. ‘We zoeken

naar een goede combinatie van voorzieningen. De één gaat niet voor de ander.

Naast arbeidstoeleiding, activering en sport vinden we de ontmoetingsfunctie ook

belangrijk.’ Volgens Van Leuven kon het stadsdeel niet anders dan fors

bezuinigen, omdat de besturen in de voorgaande jaren te veel geld uitgaven en

het stadsdeel met een steeds groter financieringstekort te kampen kreeg. Het

nieuwe bestuur zag zich genoodzaakt de tering naar de nering te zetten en

besloot om onder meer in welzijn flink het mes te zetten. Dat er dan een

Europees Urban fonds bestaat en een pot met geld voor grotestedenbeleid, komt

alleen maar mooi uit, vindt de wethouder. ‘Met de inzet van gelden uit het GSB

kunnen we bepaalde delen uit het welzijnspakket geruisloos wijzigen,’ zegt Van

Leuven. ‘Je kunt activiteit A stoppen en vervolgens activiteit B starten met

middelen uit het GSB. In feite kun je op die manier bezuinigingen weer ongedaan

maken.’

Heilloze maalstroom

Dat is al te optimistisch, vindt Dick Nieuwpoort, senior beleidsmedewerker

sociaal cultureel werk van de VOG. ‘Het stadsdeel bezuinigt, maar het is de

gemeente Amsterdam die GSB-gelden aanvraagt en convenanten sluit met het rijk,

en niet het stadsdeel zelf. Zuid-Oost moet dus nog maar afwachten hoeveel

GSB-geld het krijgt. Bijna elke Amsterdamse wijk zegt achterstandswijk te zijn.

Bovendien profiteren ook andere partijen dan het welzijnswerk van het GSB.’ De

afgelopen jaren kregen welzijnsinstellingen in het hele land steeds minder

structureel geld voor hun basisvoorzieningen en moesten ze het steeds meer van

projectgelden hebben. De tactiek van het stadsdeel om te bezuinigen op de

subsidie voor BZO en de gaten te vullen met Urban- en GSB-gelden, past in deze

trend. Een slechte zaak, vindt Nieuwpoort. ‘De VOG, de VNG en de Raad voor

Maatschappelijke Ontwikkeling hebben geconstateerd dat er te veel is bezuinigd

op buurthuizen als basisvoorzieningen van het welzijnswerk. Ook de commissies

Peper en Etty hebben het belang van die basisfunctie benadrukt en uiteindelijk

heeft Paars II dat in het Regeerakkoord gedaan. Maar het welzijnswerk is

gedecentraliseerd en het zijn de gemeenten die er nu een potje van maken. Ze

bezuinigen op buurthuizen en dwingen hen extra inkomsten te verwerven. Maar die

gaan ten koste van hun welzijnsfuncties.’ Daarnaast ziet Nieuwpoort nog een heel

ander knelpunt. Gemeenten loodsen de buurthuizen rechtstreeks naar het vaarwater

van het ‘para-commercialisme’. Nieuwpoort: ‘Buurthuizen hanteren voor verhuur-

en drankprijzen lagere tarieven dan het commerciële circuit. Professionele

verhuurders en de horeca zullen bezwaren gaan maken bij de gemeenten, want de

lokale overheid is verantwoordelijk voor de uitvoering van de drank- en

horecawetgeving. Maar juist diezelfde lokale overheid dwingt de buurthuizen in

dit lastige parket. Uiteindelijk komen instellingen en gemeenten zo in een

maalstroom terecht die alleen verliezers kent.’

Ook Zaanstad is een voorbeeld van een gemeente waar de komende vier jaar

flink in de welzijnsbegroting gesnoeid wordt, in totaal zo’n 2,6 miljoen. De

stad hoort niet bij de G25, maar volgens het regeerakkoord kunnen ook andere

steden aanspraak maken op de GSB-gelden. Zaanstad studeert nu op de

mogelijkheden om langs deze weg weer middelen binnen te halen. Het ministerie

van Binnenlandse Zaken is op de hoogte van deze werkwijze van de gemeenten, maar

zegt er geen invloed op te hebben. ‘Wij gaan niet over de

besluitvormingsprocessen van gemeenten,’ luidt het nuchtere commentaar van een

beleidsmedewerker. ‘Op het departement kunnen we wel een oordeel hebben of dit

verstandig beleid is of niet, maar dat doet er niet toe. Als gemeenten denken op

die manier beleidswinst te halen, kunnen ze dat doen.’/Kees

Neefjes