Een bezuiniging van 59 miljoen euro op de begrotingssubsidies van VWS in 2004, oplopend tot 127 miljoen in 2007. Daarop heeft het kabinet zich in het hoofdlijnenakkoord van afgelopen voorjaar vastgelegd. In augustus publiceerde VWS dan ook een lijst met driehonderd subsidies aan verschillende organisaties. Op Prinsjesdag zou bekend worden gemaakt wat er van die subsidies overbleef. Dat is niet gebeurd. De lijst laat nog tot maandag 22 september* op zich wachten. Duidelijk is wel dat dit geld voor een groot deel weggehaald wordt bij de structureel gesubsidieerde instellingen en kennisinstituten. Die moeten volgend jaar in ieder geval tien procent inleveren en in 2005 nog eens twintig procent daarbovenop. Probleem is echter dat de begroting geen duidelijkheid geeft over wat nu precies het nieuwe beleid is waaraan instellingen moeten voldoen, en welke instellingen door de bezuinigingen zullen worden getroffen. Staatssecretaris Clémence Ross liet ook tijdens de presentatie van de begroting weinig los over de inhoud van het nieuwe beleid voor instellingen, behalve dat ze het subsidiebeleid erg versnipperd en weinig doelmatig vindt. ‘Daarom hebben we een nieuwe beleidslijn uitgezet waarin de begrippen kennis, innovatie en meedoen centraal staan,’ aldus de staatssecretaris. ‘Voortaan gaan we vooral projectsubsidies verstrekken. VWS blijft daarbij meer op afstand. Het beoordelen van subsidieaanvragen gebeurt door intermediaire organisaties.

Afrekenen op resultaat
Over het nieuwe beleid is in de begroting weinig meer te vinden dan dat de kennis over zorg en welzijn goed gedeeld moet worden. Het moet in dienst staan van innovaties en ontwikkelingen die de patiënt ten goede komen en de positie van kwetsbare groepen in de samenleving moet versterken. Geen landelijk kennisinstituut dat zich niet in deze doelstellingen zal kunnen vinden. Toch moeten de bezuinigingen worden gehaald. Hans Simons, voorzitter van het dagelijks bestuur van het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn, wil zich nog niet uitspreken over de effecten die de voorgenomen bezuinigingen voor zijn instituut zullen hebben, zolang niet precies duidelijk is wat die bezuinigingen inhouden. Maar dát de bezuinigingen zijn deur niet voorbij zullen gaan, is hem wel duidelijk. ‘Als het inderdaad om percentages tot dertig procent gaat, zal dat buitengewoon ingrijpende gevolgen hebben,’ zegt Simons. Dat er wordt bezuinigd en dat het ministerie de gesubsidieerde instituten meer op resultaat wil afrekenen, daar heeft Simons op zichzelf geen moeite mee. ‘Het kan natuurlijk altijd soberder, en het rendement kan altijd beter. Maar ook als je erkent dat er in budgettaire zin iets aan de hand is, en dat er stappen nodig zijn, dan is het van belang dat je niet alleen maar een visie op het geld hebt. Dan moet er ook een inhoudelijke opvatting zijn over hoe het verbeterd kan worden. Wat de nieuwe bestuurlijke systemen zijn waar je naartoe wilt. Hoe de kennisinfrastructuur effectiever kan worden. Of VWS met antwoorden op die vragen zal komen, daar kunnen we alleen maar op wachten. Vooralsnog zijn ze er niet.’ Als de kennisinstituten inderdaad zo’n dertig procent moeten bezuinigen, dan zal dat volgens Simons niet zonder gedwongen ontslagen kunnen. ‘Voor die mensen zullen we tot een solide sociaal plan moeten komen.’ Kritiek op de bezuinigingen is er ook van de MO-groep, de brancheorganisatie voor Welzijn. Met name het schrappen van de gemeentelijke rol in het onderwijs achterstandenbeleid is de vereniging een doorn in het oog. De MO-groep ziet dat als een streep door de ketenafspraken voor het jeugdbeleid. Volgens de brancheorganisatie dreigt ook de toegankelijkheid van de kinderopvang in gevaar te komen. Want het kabinet overweegt de gedeeltelijke tegemoetkoming in de kinderopvangkosten van werknemers zonder cao-afspraak uit de Wet basisvoorziening Kinderopvang te halen. Ook de aangekondigde bezuinigingen op de sectorfondsen Zorg en Welzijn vinden geen genade in de ogen van de MO-groep. Het kabinet vindt dat de arbeidsmarktsituatie in de sector zorg en welzijn dusdanig is verbeterd dat ze ondersteuning via de sectorfondsen niet meer nodig acht. ‘Alle inspanningen om de arbeidsmarkt te verbeteren, het ziekteverzuim terug te dringen en de werkdruk te beheersen dreigen in één klap tenietgedaan te worden,’ vindt de MO-groep.

Kapitaalvernietiging
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt dat de gemeenten een onevenredig zware last op hun schouders gelegd krijgen. Zo krijgen ze 850 miljoen minder in het Gemeentefonds. Daarnaast worden ze nog honderden miljoenen op specifieke uitkeringen gekort, zoals de bijstand en het gemeentelijk minimabeleid. Tegelijkertijd krijgen gemeenten er tal van taken bij, bijvoorbeeld op het gebied van kinderopvang en preventieve gezondheidszorg, waarvoor geen extra geld beschikbaar wordt gesteld. Het kabinet zegt groot belang te hechten aan de bestrijding van de achteruitgang van de leefbaarheid in stadswijken en gevoelens van onveiligheid. Tegelijkertijd wordt er wel een korting van 100 miljoen op het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing doorgevoerd. De VNG waarschuwt de regering vast dat ze in komende onderhandelingen over prestatieafspraken daarmee rekening zal houden. ‘Gemeenten wensen namelijk niet te worden afgerekend op prestaties waar het Rijk geen financiële middelen voor beschikbaar kan stellen.’