Met de nieuwe werkwijze kunnen alle patiënten binnen drie weken na hun aanmelding starten met hun traject. Dit traject begint met een uitgebreide intake van drie tot vijf gesprekken met de psycholoog, en een verpleegkundige die de rol van ‘behandelcoach’ op zich neemt. Tijdens deze gesprekken worden de klachten en problemen in kaart gebracht: niet alleen de psychologische klachten, maar ook de omliggende factoren zoals geld-, relatie- en/of slaapproblemen.

Slaap als centrale klacht

‘Als je alle klachten in beeld hebt en ziet hoe ze met elkaar verbonden zijn, komen er vaak bepaalde centrale klachten bovendrijven waar veel andere klachten aan verbonden zijn. Dat noemen we een “hub”.’ Aan het woord is Suzanne van Hees, psycholoog bij GGZ Delfland en ontwikkelaar van het ‘Fit op weg’-programma. ‘Slaap is zo’n hub. Slaap is goed voor je lichaam en voor je psychische welzijn.’ Om inzicht te krijgen op iemands slaap – is het regelmatig, onrustig, diep – krijgen de patiënten een fit-bit, een sporthorloge dat de slaap en lichaamsbeweging meet. ‘Want je moet ook bewegen om moe te worden’, zegt Van Hees.

Ritme opbouwen

Na de intake krijgen de patiënten een wekelijkse groepssessie en is er telefonisch contact met de behandelcoach. Ze starten niet met de aanpak van hun psychologische klachten, maar met de aanpak van hun levensomstandigheden. Ze leren om een dag- en nachtritme op te bouwen, worden aangemoedigd om te bewegen en dingen te ondernemen, bijvoorbeeld bij de dagbesteding van dochterorganisatie Doel Delfland. Indien nodig worden de eerste lijnen voor schuldhulpverlening uitgezet met de behandelcoach. ‘Je kunt namelijk geen effectieve schematherapie of cognitieve gedragstherapie starten als iemand nog constant afgeleid wordt door schuldeisers die aan de deur kloppen, of als iemand nog geen vaste woonplek heeft.’

Sociaal werkers

Dit voortraject lijkt op werkzaamheden die goed zouden passen bij een wijkteam of andere sociaal professionals: activering, schuldhulpverlening, huisvesting. Waarom pakt het wijkteam dit niet op? ‘Een wijkteam lijkt psychische klachten moeilijk van andere klachten te kunnen onderscheiden’, zegt van Hees. ‘Veel aanmeldingen komen via de huisarts. Die ziet een psychologisch probleem en stuurt zijn patiënten door naar ons. We hebben nog niet gedacht aan een samenwerking met wijkteams. Wellicht in de toekomst. Voor nu hebben we gekeken hoe we het intern kunnen oppakken. Met verpleegkundigen met interesse in leefstijl bijvoorbeeld.’

Depressie-trigger aanpakken

Het programma kan de indruk wekken dat psychologische klachten worden genegeerd en een depressie of suïcidaliteit of psychotische klachten worden toegeschreven aan externe levensomstandigheden. Maar volgens Van Hees is dat niet het geval. ‘Een psychiatrische aandoening kan getriggerd worden door allerlei factoren. Het is een chemische reactie in de hersenen, genetische aanleg speelt mee, maar ook leefomstandigheden. Iemand met een kwetsbaarheid of aanleg voor depressie kan depressief worden na het verlies van een dierbare. Daar kan je weinig aan veranderen; je kan iemand niet terughalen uit de dood. Maar een depressie kan ook getriggerd worden door een schuld van €40.000. Dat betekent niet dat de klachten minder erg zijn. Maar het is wel een oorzaak waar je wat aan kan doen. Als je eerst die schuld aanpakt, kan je daarna kijken of de klachten blijven en dan kan je met een behandeling beginnen.’

Voorwaarden voor therapie

‘Bovendien scheppen we op deze manier voorwaarden om een behandeling in te gaan’, vervolgt Van Hees. ‘Elke behandeling begint met het aanpakken van je leefomstandigheden. Een slaapritme, dingen ondernemen. Voor kwetsbare groepen gaat het ook om een vaste woning krijgen, zorgen dat je niet in huis woont met een gewelddadige partner. Als dat allemaal nog speelt kun je niet starten aan een behandeling. Een psychologische behandeling is hard werken. Je moet de ruimte hebben om naar jezelf te kijken, je gedachten te onderzoeken. Dat gaat niet als je op een matras bij een kennis slaapt en je zorgen maakt over problematische schulden.’

Voortraject is een filter

Het derde voordeel van deze aanpak is dat de mensen die niet thuishoren bij een psycholoog van de wachtlijst worden gefilterd. ‘Het is een klein deel, maar sommige hulpvragen horen niet bij ons thuis. Sommige mensen worden aangemeld omdat hun omgeving zich machteloos voelt in plaats van zij zelf. En we filteren nu de mensen eruit die niet gemotiveerd zijn. Gemotiveerd moet je niet voorstellen als trappelend van enthousiasme. Het gaat immers om mensen die depressief zijn. Motivatie is dat je bereid bent om naar de afspraken te komen en je huiswerk te doen. Door deze “filters” hebben we extra tijd en aandacht voor de mensen die we in behandeling hebben.’