De afgelopen vier jaar heeft de alliantie vanuit de literatuur en in de praktijk veel kennis opgedaan over wat werkt op het vlak van gendergelijkheid, veiligheid en de acceptatie van lhbti’s. De praktijkkennis is onder meer opgedaan en verrijkt door zo’n 750 dialoogbijeenkomsten die overal in het land zijn gehouden zijn. Ze vonden plaats in buurthuizen, moskeeën, huiskamers en op andere vertrouwde plekken.

Discriminatie

Het ging tijdens deze dialoogbijeenkomsten over onderwerpen als de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, gedwongen partnerkeuze en de gevolgen daarvan voor slachtoffers en de familie, en ook over discriminatie van homo’s. Met name wat dat laatste betreft ziet Siham el Moussaoui, projectleider van de alliantie, aanknopingspunten in de omgang met de vluchtelingen uit Oekraïne.

Zorgwekkende situatie

‘Het is bekend’, zegt ze, ‘dat in Oekraïne de situatie voor lhbti’s voor de oorlog best zorgwekkend was. Dus onder de vluchtelingen die nu in Nederland zijn, zijn er ook Oekraïners die moeite hebben met lhbti’s.’ Het is dan ook belangrijk om daar als sociaal werker aandacht voor te hebben. Het is nodig om dit taboeonderwerp bespreekbaar te maken en om normverandering op gang te brengen, benadrukt El Moussaoui.

Divers-sensitief werken

Dat is niet eenvoudig, weet El Moussaoui. Ze raadt sociaal werkers die divers-sensitief willen werken en de acceptatie van lhbti’s willen vergroten, dan ook  van harte aan om deze toolbox te gebruiken. Daarin bundelde de alliantie alle kennis en vertaalde die overzichtelijk in werkvormen, tips, en do’s en don’ts. ‘Want’, zo benadrukt ze, ‘je kunt de plank ook goed misslaan.’

Niet expliciet

Als voorbeeld van een duidelijke don’t, noemt de projectleider: ‘Als je een bijeenkomst wilt houden om te praten over de acceptatie van lhbti’s, dan moet je dat vooraf niet expliciet zo benoemen. Noem het in de aankondiging een gesprek over mensenrechten of over minderheden. Anders komt er echt niemand.’

Nog een don’t

Een ander voorbeeld uit het overzicht met don’ts in de toolkit is om te proberen bepaalde stereotype beelden onderuit te halen. Bijvoorbeeld door te laten zien dat niet alle homo’s zich vrouwelijk gedragen. Dat klopt op zich natuurlijk wel, maar het is niet effectief. Want de ‘stoere homo’ kan vervolgens worden gezien als de uitzondering. En het idee dat vrouwelijk gedrag door homo’s niet oké is, wordt er onbedoeld door versterkt.

Empathie opwekken

Wat wel goed werkt, is bijvoorbeeld een aangrijpend ervaringsverhaal. ‘Als mensen van dichtbij horen hoe het is om als lhbti in een homovijandige gemeenschap op te groeien, of wat huiselijk geweld met iemand doet, dan gebéurt er iets. Het wekt empathie op. Dan realiseren mensen zich dat verandering echt nodig is.’

Niet bespreekbaar met moeder

In de toolbox zitten om die reden ook links naar filmpjes met ervaringsverhalen. Die filmpjes maken bijvoorbeeld duidelijk hoe eenzaam het is als lesbische vrouw in de Marokkaanse gemeenschap. Dat je bijvoorbeeld met je ouders niet over je werk kunt praten, omdat je je inzet voor de lhbti-gemeenschap, zoals Jamila die actief is voor de Marokkaanse boot.

Relatie met vader

Een ander aangrijpend verhaal is dat van een 21-jarige jongen die zichzelf als moslim en als homo identificeert. Hij vertelt: ‘Mijn vader is imam. Toen ik vier jaar geleden uit de kast kwam is de relatie met hem stuk gegaan. Nu is die wel aan het herstellen, maar we praten helemaal niet meer over dit onderwerp.’

Positief uitspreken

Een andere bewezen manier om de acceptatie van lhbti’s te vergroten is als iemand die zichzelf niet als zodanig identificeert, zich positief uitspreekt over bijvoorbeeld een lesbisch stel. Of als die persoon vertelt over zijn vriendschappen met lhbti’s. Ook een interessante tip is de wetenschap dat aandacht voor gevoelens beter werkt dan argumenten delen, als je mensen wilt veranderen.

Mensenrechten

Behalve de handvatten die bruikbaar zijn in de benadering van de Oekraïense vluchtelingen, beveelt El Moussaoui ook het deel van de toolbox aan dat gaat over mensenrechten. ‘We weten allemaal wel dat het juridisch gezien niet mag om lhbti’s te discrimineren, maar vaak kennen we de precieze formuleringen niet.’

Belangrijke bagage

In de toolbox staat daarom een handig overzicht van wat elke sociaal werker moet weten qua mensenrechten. Dat is belangrijke bagage om bij je te dragen, vindt El Moussaoui. ‘Het helpt om bepaalde situaties goed te kunnen beoordelen: is hier sprake van discriminatie of niet? Het helpt ook om het zelf goed te kunnen verwoorden waarom discriminerend gedrag niet mag.’

Vertrouwen in de overheid

En het werkt ook andersom, zegt ze tot slot. ‘Voor lhbti’s onder de Oekraïense vluchtelingen die zich onveilig voelen, kan het een steun zijn als een sociaal werker hen vertelt op basis van welke mensenrechten ze bescherming genieten. Dat kan hun vertrouwen in de instituties en de overheid vergroten.’ Dat is extra waardevol omdat ze wat dat betreft vanuit de Oekraïense overheid waarschijnlijk geen steun hebben ervaren.