Naar aanleiding van de vragen die binnenkwamen, voerde Eliane Smits van Waesberghe samen met collega’s een inventariserend onderzoek uit. Hieruit moest blijken hoe het thema veiligheid in gezinnen binnen de opvoedlocaties is gewaarborgd en hoe de samenwerking tussen de medewerkers van de opvanglocaties en de hulpverlening (zoals Veilig Thuis en Vrouwenopvang) op het gebied van huiselijk geweld verloopt.  ‘Er kwamen wel wat aandachtspunten naar voren. Zo is de problematiek niet helemaal duidelijk belegd qua borging en samenwerking.’

Infrastructuur

Smits van Waesberghe: ‘Wat het lastig maakt, is dat de hulpverlening in asielzoekerscentra los staat van de “normale” infrastructuur in Nederland rondom hulpverlening. Dat komt omdat het niet helemaal duidelijk is waar asielzoekers zonder status, die hulpverlening nodig hebben, eigenlijk onder vallen. Asielzoekers vallen namelijk onder het ministerie van Veiligheid & Justitie, huiselijk geweld valt onder Volksgezondheid, Welzijn & Samenleving en integratie onder Sociale Zaken & Werkgelegenheid. Dat maakt het al lastig.’

Incidentenregistratie

Hoe vaak huiselijk geweld daadwerkelijk voorkomt in asielzoekerscentra, is moeilijk te zeggen. Er wordt wel een incidentenregistratie bijgehouden, maar die wordt niet uitgesplitst. Smits van Waesberghe: ‘Je kunt dus alleen maar gissen. We weten echter dat in Nederland huiselijk geweld veel voorkomt en dat grote risicofactoren voor huiselijk geweld onder meer trauma en een laag inkomen zijn. Ik zal niet zeggen dat iedere asielzoeker last heeft van post traumatische stress, maar als je vlucht uit een oorlogssituatie en veel ellende hebt meegemaakt, is de kans daarop wel groter.’

Preventieve signalering

Uit het onderzoek komt naar voren dat de verschillende asielzoekerscentra anders omgaan met huiselijk geweld. Er is volgens COA een standaardprotocol voor huiselijk geweld. Maar, wat er echt gedaan wordt op het gebied van samenwerking en borging, is afhankelijk van de locatiemanager. ‘Dit geeft een bepaalde willekeurigheid’, stelt Smits van Waesberghe. ‘Ik ben voor de toepassing van maatwerk, maar als het gaat om huiselijk geweld, gaat het niet om de waan van de dag. Het gaat om preventieve signalering en je zou denken dat dit beter geborgd wordt. Uit ons onderzoek blijk dat het COA aangeeft dat in sommige regio’s medewerkers met deze portefeuille regelmatig contact hebben met andere organisaties. Dat contact heeft bijvoorbeeld het doel van het inwinnen van expertise. Maar er blijken ook regio’s te zijn waar er helemaal geen onderling contact is.’

Veel gemeenten besteden in azc’s  aandacht aan de acceptatie van LHBT’s. Vaak wordt gehandeld vanuit de gedachte ‘baat het niet, dan schaadt het niet’. Hanneke Felten: ‘Dat gaat alleen niet op. Sterker nog, soms kunnen interventies zelfs averechts werken.’ Lees meer >>

Overplaatsen

Het gaat er echter niet alleen om of de locatiemanager het thema huiselijk geweld op zijn netvlies heeft. Is dit wel het geval, kan er ook een probleem ontstaan. COA heeft namelijk geen budget om huiselijk geweld tegen te gaan. Smits van Waesberghe: ‘Stel dat iemand in een asielzoekerscentrum last heeft van huiselijk geweld en daardoor een andere plek nodig heeft, is dat niet zomaar geregeld. Asielzoekers hebben geen recht op een reguliere opvangplek, die moet door COA worden ingekocht. Daar is eigenlijk geen budget voor. Kopen ze geen plek in, dan kunnen ze de bewuste persoon overplaatsen naar een ander asielzoekerscentrum.’ Hulpverleners hebben echter ook te maken met ingewikkelde familiestructuren, legt de onderzoeker uit.  ‘Het kan evengoed zo zijn dat daar een  familielid zit die dezelfde druk uitoefent. Dat kan dramatische gevolgen hebben.’

Borging en samenwerking

Na het onderzoek concludeert Smits van Waesberge het volgende: de borging van samenwerking kan en moet op regionaal niveau beter. ‘Zet in op preventie. Weet waar je op moet letten, wat je moet doen en wie je kunt benaderen. Tijdig doorverwijzen of hulp inschakelen is daarbij heel belangrijk. Als je niet goed borgt, hoef je alleen maar te wachten tot er echt iets ergs gebeurt.’

Drempel

Om de samenwerking te kunnen verbeteren zou het volgens de onderzoeker goed zijn als de verschillende ministeries duidelijke afspraken maken. Zij dienen na te denken wat de procedure moet zijn als een asielzoeker te maken krijgt met huiselijk geweld. ‘Dit moeten zij vervolgens duidelijk communiceren, naar zowel medewerkers als organisaties als Veilig Thuis. Zodat iedereen weet hoe om te gaan met deze problematiek.’ Verder ziet Smits van Waesberge een meerwaarde in het organiseren van regionale bijeenkomsten. ‘Zorg dat medewerkers van asielzoekerscentra, opvanglocaties, Veilg Thuis en andere, regionale, organisaties kennis met elkaar maken en elkaar weten te vinden. Dat maakt de drempel kleiner om contact met elkaar op te nemen voor overleg.’

Doelgroep

Tot slot is het volgens de onderzoeker van belang dat goed bekeken wordt wat de doelgroep precies nodig heeft. Er worden nu bijvoorbeeld weerbaarheidstrainingen en cursussen over normen en waarden gegeven in asielzoekerscentra, maar passen die nog wel bij de doelgroep? ‘Het gaat om trainingen en cursussen die al lange tijd worden gegeven. Maar we hebben nu te maken met nieuwe groepen asielzoekers, zoals Syriërs en Eritreeërs. Het is van belang na te gaan of deze trainingen voor hen wel werken of dat ze wellicht behoefte hebben aan iets anders.’

Lees hier het volledige rapport en de daarbij behorende aanbevelingen.