Felten is onderzoeker voor Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS) en deed een verkennend onderzoek om na te gaan wat wél helpt bij het vergroten van de acceptatie van LHBT onder vluchtelingen. Daaruit blijkt dat er allereerst aan een aantal randvoorwaarden voldaan moet worden om te zorgen dat een interventie überhaupt goed kan werken.

Interculturele verschillen

Ten eerste is het van belang om rekening te houden met interculturele verschillen. Felten: ‘In Nederland is de acceptatie van LHBT’s, vergeleken met andere landen, heel hoog. We zeggen allemaal dat we LHBT’s accepteren. Natuurlijk handelt niet iedereen daarnaar, dus als we in Nederland aan de slag gaan om de acceptatie te vergoten, richten we ons vooral op het handelen. Maar veel vluchtelingen komen uit een land waar LHBT’s niet geaccepteerd worden. Bijvoorbeeld vanwege geloofsovertuigingen. Het is meestal zelfs strafbaar om openlijk homoseksueel te zijn. Wanneer je de acceptatie van LHBT’s bij deze mensen wilt vergroten, moet je dus heel anders handelen.’

Dat vluchtelingen worden voorgelicht over homorechten in Nederland, is goed. ‘Maar doe het dan wel centraal en effectief. Je staat niet voor een klas grinnikende pubers, maar volwassen mensen uit landen waar homoseksualiteit verboden is en veroordeeld wordt.’ Lees meer >>

Timing

En dan is er nog de timing. Wanneer kun je in een asielzoekerscentrum voorlichting geven over de manier waarop wij in Nederland met LHBT’s omgaan? Felten: ‘Die timing is essentieel. Wanneer mensen net in Nederland zijn, krijgen ze van het COA informatie over hoe alles in Nederland werkt. Dit is echter niet het beste moment om mensen te informeren over onze standpunten ten opzichte van LHBT’s als je wilt dat ze hierover hun mening veranderen. De meeste vluchtelingen hebben hun hoofd dan nog bij hele andere dingen. Misschien is iemand pas net hier, heeft diegene in zijn land van herkomst een familielid vermoord zien worden en maakt hij zich zorgen over familie die nog niet gevlucht is. Dan is het moeilijk om open te staan voor andere ervaringen en visies. Je grijpt eerder terug op wat bekend is.’

Contacttheorie

Wanneer je rekening houdt met bovenstaande, zijn er verschillende manieren waarop je met het onderwerp aan de slag kunt. Eén van die manieren is middels de contacttheorie: je laat een LHBT’er voor de groep over zijn of haar ervaring vertellen. Bijvoorbeeld over hoe het voelt om LHBT’er te zijn en wat je meemaakt rondom discriminatie. Felten: ‘Deze manier werkt als mensen empathie krijgen voor degene die voor de groep staat en ze zich in hem of haar kunnen verplaatsen. Zet je bijvoorbeeld Klaas de Vries uit Waddinxveen voor een groep Ethiopiërs, zal het niet werken. De groep kan zich niet voorstellen hoe het is om LHBT’er te zijn, maar ze kunnen zich ook niet voorstellen hoe het is om Klaas de Vries uit Waddinxveen te zijn. Komt degene voor de groep ook uit Ethiopië en heeft hij bijvoorbeeld dezelfde religie en rituelen, dan wordt het veel makkelijker voor de groep om zich in te leven.’

Vriendschap

Soms vinden mensen het echter moeilijk om zich in te leven in een LHBT’er omdat het zo ver van henzelf af staat. Wat je dan kunt doen, is een hetero uit de eigen gemeenschap aan het woord laten die bevriend is met een LHBT’er. Felten: ‘Die kan vertellen over zijn eigen ervaring. Bijvoorbeeld dat hij ook altijd vooroordelen had over LHBT’s, tot hij zijn inmiddels goede vriend Bram ontmoette, die homoseksueel is. Inmiddels hebben ze een hele goede vriendschap en heeft hij gezien dat homoseksualiteit helemaal niet erg is en hij zijn mening daarin heeft bijgesteld. Zo kan de groep meekijken door de ogen van niet-LHBT’er. Iemand die eigenlijk vergelijkbaar is met de groep. Ze kunnen zich dan vaak goed indenken dat dit verhaal ook voor henzelf zou kunnen gelden.’

‘Er moet meer bewustwording komen in de zorg. Op dit moment is in de zorgsector hetero de norm’, aldus Wilbert Wienema, directeur Zorg van thuiszorgorganisatie Gay Care. Lees meer >>

Wij-cultuur

Wat ook kan helpen om de acceptie van LHBT’s onder vluchtelingen te vergroten, is om iemand met gezag uit de eigen groep te laten vertellen dat het belangrijk is om respect te hebben voor LHBT’s. Felten: ‘Het gaat om de ‘wij-cultuur’. Keurt jouw groep LHBT’s af? Dan ben je geneigd dat zelf ook te doen. Maar als iemand uit je eigen groep, en zeker als dat iemand is met autoriteit, daar anders over denkt, ben je eerder geneigd je eigen mening bij te stellen.

Averechts

Wat volgens Felten nu soms gebeurt, is dat medewerkers en vrijwilligers bij een asielzoekerscentrum gewoon met de vluchtelingen in gesprek gaan over het thema. Ze verwacht echter dat dit weinig effect heeft. ‘Het veranderen van je houding doe je niet door ergens alleen maar over te praten. Sterker nog, het kan zelfs averechts werken. Dan ben je weer terug bij het ‘wij-gevoel’: je zit met een hele groep mensen van dezelfde afkomst in een asielzoekerscentrum. Je hebt nooit stilgestaan bij rechten van LHBT’s en je hoort anderen uit je groep hier negatief over, bijvoorbeeld omdat het zondig is. Dan kan het dus zijn dat ook de mensen die nog niet per definitie negatief tegenover LHBT’s stonden, door het gesprek een negatieve mening krijgen.’

Baat het niet

Felten: ‘Vaak hoor je nu “baat het niet dan schaadt het niet, we doen nu in elk geval iets”. Maar dat gaat dus niet altijd op. Natuurlijk moeten we aan de slag om de acceptatie van LHBT’s onder vluchtelingen te vergroten, maar zorg voor een doordachte aanpak als je hiermee aan de slag gaat. Bedenk elke keer goed welke interventie je inzet, hoe je hiermee een match maakt met de groep en op welk moment je de interventie uitvoert.’

In haar rapport gaat Hanneke Felten uitgebreider in op wat wel en niet werkt bij het vergroten van de acceptatie van LHBT’s onder vluchtelingen. In het rapport zijn ook handige lijstjes met tips opgenomen. Lees hier het rapport >>