Lees het hele artikel in maandblad AS (Activiteitensector) november 2012 >>

Mensen met dementie of psychiatrische problemen zien een wereld die ondoorzichtig en wisselvallig is. Een uitweg in hun denken is dan het zoeken naar een oorzaak die in hun naaste omgeving te vinden is en dat is vaak iemand die hun nastaat. Dat wantrouwen wordt een probleem als het niet meer lukt te ontspannen in contact met anderen. Mevrouw Van den Berg vermoedt dat iemand haar treitert door haar hemd kwijt te maken in de was. Volgens haar kan dit geen toeval zijn. Elke dag heeft ze nieuwe klachten en nieuwe beschuldigingen. Als haar hemd later opduikt, omdat het op de verkeerde stapel was terechtgekomen, kijkt ze verbaasd op. Even hoop je dat zij nu gerustgesteld is. Maar even later meldt ze dat iemand haar spaarrekening aan het plunderen is.

Emotionele steun

Bij achterdocht is er vaak een dubbele bodem: iemand voelt zich weliswaar bedreigd, maar is tegelijk ook kwetsbaar, en heeft daarom ook contact nodig. Het is daarom beter om niet direct en fel op beschuldigingen in te gaan. Dit vergroot vooral de spanning en laat de cliënt fermer de hakken in het zand zetten. Praat niet over het waarheidsgehalte van de beschuldigingen. In plaats daarvan kunnen je vooral luisteren naar het vertelde, de gelegenheid geven van zich af te praten, maar daarbij wel emotionele steun geven. Zeg bijvoorbeeld: ‘U heeft het heel moeilijk, merk ik.’ Zonder erover te discussiëren of het vertelde waar is, absorbeer je als het ware de wantrouwende uitingen en vermijd je onzekerheid en ergernis bij de cliënt.

Gehoorverlies
Omgevingsinvloeden kunnen de achterdocht bij dementerende cliënten vergroten. Zoals de zitplaats, en wat van daaruit te zien is. Praten mensen in de nabijheid die de cliënt door gehoorverlies onvoldoende kan verstaan? Heeft de cliënt rugdekking of gebeurt er van alles achter zich? Zit hij voortdurend in de nabijheid van anderen? Misschien heeft hij liever, al is het voor zo nu en dan, een plek voor zichzelf? Als mensen contact zelf kunnen controleren, dan stellen ze zich vaak eerder en meer open voor die ander.

Veranderingen
Veranderingen in bewonerssamenstelling, het team en in werkpatronen kunnen ook het gevoel van veiligheid verminderen. De komst van nieuwe bewoners en teamleden kan belastend zijn. Zij kunnen eerst door een vertrouwd iemand worden voorgesteld. Het nieuwe personeelslid werkt eerst enkele dagen in de buurt, zonder een gericht beroep op de cliënt te doen. Ga na of het ‘klikt’ tussen de cliënt en de andere personen in de groep; is er een ontspannen of geladen sfeer? Bij het verschuiven van meubels en het wijzigen van de inrichting in de huiskamer is het een goed idee de cliënt ten minste daarover vooraf te informeren, als het kan hem daarin te betrekken en een rol te geven.

Beschuldiging
Beschuldigd worden van diefstal of treiteren, is natuurlijk geen pretje, maar nuchter bezien zullen de verdenkingen van de cliënt uiteindelijk wel meevallen. Leg wel je leidinggevende uit wanneer dit gebeurt. Fixeer je niet op het probleemgedrag maar ga wel in op reële vragen en opmerkingen van de cliënt en complimenteer hem of haar terloops voor positief gedrag. Soms is er meer ontzag voor bijvoorbeeld de dokter, directeur of het afdelingshoofd; deze persoon kan bemiddelen wanneer de moeilijkheden uit de hand dreigen te lopen. met tact laten bemiddelen bij uit de hand gelopen moeilijkheden.

Lees meer over dementie en achterdocht in het artikel van Ronald Geelen in maandblad Activiteitensector november 2012.