Door het huis slingeren lege wijnflessen, je ruikt de alcohol of je vermoedt dat de ruzies in het gezin sterk verband houden met het alcoholgebruik van de ouders. Bij allerlei sociale problemen kan alcohol een rol spelen als oorzaak of gevolg. Daarom is het belangrijk dat sociaal werkers goed uitgerust zijn om alcoholproblemen bespreekbaar te maken en cliënten te helpen er vanaf te komen.

Opgeheven vingertje

‘Voor de meeste mensen is alcohol iets leuks’, vertelt Els Bransen, projectleider Publieke Geestelijke Gezondheid bij het Trimbos-instituut. ‘Maar het heeft ook schaduwkanten waar we liever niet over spreken. Hulpverleners geven aan dat ze het daarom lastig vinden om het te bespreken met cliënten. Ze willen niet met het opgeheven vingertje aankomen.’

Preventieakkoord

Toch kunnen sociaal werkers er niet omheen. Eind 2018 tekenden het Rijk en zeventig instellingen het Nationale Preventieakkoord. Daarin staat onder andere de ambitie om problematisch alcoholgebruik stevig aan de pakken. Sociale wijkteams hebben als voorliggend veld een belangrijke rol in de signalering van en eerste hulp bij alcoholproblemen.

Behoeften van sociaal werkers

Om hulpverleners, en in het bijzonder sociaal wijkteammedewerkers, hierbij te helpen, doet het Trimbos-instituut, samen met Sociaal Werk Nederland en Verslavingskunde Nederland, onderzoek naar de behoeften van sociaal werkers in de aanpak van problematisch alcoholgebruik. Momenteel loopt er een enquête onder sociaal werkers. Later zal het onderzoek vervolgd worden met verdiepende interviews.

Samenwerking

Dit onderzoek is een verdieping van de strategische verkenning die het Trimbos-instituut in 2016 deed onder sociaal werkers. Daaruit bleek dat wijkteammedewerkers het lastig vinden om alcoholgebruik bespreekbaar te maken bij cliënten en dat het contact tussen wijkteams en verslavingszorg en ggz nog verbetert kan worden. ‘Verslavingskunde Nederland is betrokken bij dit onderzoek. We hopen en verwachten dat het onderzoek alvast een eerste aanknoping kan zijn voor een verbetering van de samenwerking tussen het sociaal werk en de verslavingszorg’, zegt Bransen.

Motiverende gespreksvoering

Voor het bespreekbaar maken van alcoholgebruik heeft Bransen alvast een advies: ‘Veel sociaal werkers werken al met de principes van de motiverende gespreksvoering. Dat is tevens heel geschikt om dit probleem bespreekbaar te maken. Je moet inderdaad niet met het opgeheven vingertje of bestraffend of oordelend het gesprek voeren, maar zo objectief en neutraal mogelijk. Om dat te kunnen, moet je als hulpverlener je eigen (onbewuste) afkeer onder ogen zien. Anders ga je toch onbewust zitten oordelen. Tegelijkertijd moet je op zoek naar haakjes, aanknopingspunten zien te vinden voor het aanboren van de motivatie tot verandering van het gebruik. Cliënten realiseren zich onbewust vaak wel dat ze niet goed bezig zijn en ze willen er ergens ook wel iets aan doen. Dat moet je te pakken zien te krijgen en positief bekrachtigen.’

Kennis en vaardigheden

Het Trimbos-instituut zoekt nog respondenten voor de enquête. ‘We hopen voor de zomer in ieder geval 200 respondenten te hebben.’ Het gaat om vijftien vragen en de enquête duurt vijf minuten. De resultaten van het onderzoek worden na de zomer verwacht. Bransen: ‘Daaruit zal blijken hoe wij sociaal werkers kunnen ondersteunen in het verkrijgen van meer kennis en meer vaardigheden over het onderwerp.’