Belangrijk is het contact met iemand die dak- of thuisloos is, weet Igor van Laere. ‘Je moet luisteren, vertrouwen winnen, en je moet als hulpverlener iets weten van de reizen die deze mensen hebben gemaakt, je moet levenservaring hebben. Dan kun je contact maken met deze kwetsbare mensen en de zorg leveren die ze nodig hebben.’ Igor van Laere werkt als verslavingsarts bij Kliniek Rodersana en is oprichter van de Nederlandse Straatdokters Groep, NSG. Hij zet zich in voor de zorg aan dak- en thuislozen.

Sociale Uitsluiting

Igor van Laere is werkt met mensen die de gevolgen van sociale uitsluiting ondervinden: ‘Dak- en thuisloze mensen zijn meestal beschadigde mensen die steeds verder onderuit dwarrelen. De vraag is: willen ze geholpen worden? Ze krijgen onderdak in de maatschappelijke opvang, maar als ze medicatie nodig hebben of een medische of psychische behandeling, dan moet je ze begeleiden naar de apotheek of naar het ziekenhuis. Zelf durven ze dat niet of ze doen het niet.’

Verslavingszorg

Sociale uitsluiting begint al thuis, zegt Van Laere: ‘Als ouders onvoldoende mogelijkheden hebben om hun kinderen de veiligheid te bieden die ze nodig hebben, bijvoorbeeld vanwege een verstandelijke beperking, psychische problemen, verslaving of andere ingrijpende redenen, dan is het risico groot dat kinderen opgroeien met sociale beperkingen. De tweede omstandigheid waarin sociale uitsluiting gedijt is school; kinderen worden buitengesloten en ondervinden daar langdurige psychische problemen van. Ik kom in de verslavingszorg veel cliënten tegen die vroeger zijn gepest en daardoor buitengesloten zijn.’

Samenleving

De belangrijkste oorzaak voor sociale uitsluiting, vindt Van Laere, is wel de huidige samenleving. Door minder sociale cohesie, door meer complexiteit waardoor bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke beperking of met een taalachterstand niet meer mee kunnen. En door het toenemend individualisme in de samenleving: ‘Steeds meer mensen wonen alleen of gaan scheiden en vervallen in een negatieve spiraal. De helft van de daklozen is dakloos vanwege een relatiebreuk. De samenleving en de mensen zelf kunnen dat niet meer opvangen. Het risico om uit de samenleving te vallen is groot.’

Vastlopen in de jeugdzorg

Dus dakloosheid overkomt je? ‘Als je van huis uit geen goede voorbeelden hebt gehad van hoe je je kunt gedragen en hoe je oplossingsgericht kunt handelen, dan is het moeilijk om eigen verantwoordelijkheid te nemen. Bijvoorbeeld om zelf huisvesting te zoeken of een inkomen te krijgen, dat is allemaal erg ingewikkeld. Sterker nog, ik denk dat er in de toekomst nog veel meer mensen uitvallen als er niets gebeurt. Wat te denken van al die kinderen die nu aan de Ritalin zitten en straks verslaafd raken, en kinderen die vastlopen in de jeugdzorg. Als ze 21 jaar zijn en zelfstandig moeten gaan wonen, zijn ze niet in staat zelf een huis te regelen of een baan te behouden. Het risico is aanwezig dat ze op straat komen te staan.’

Persoonlijk contact

Van Laere zucht diep als hij wordt gevraagd naar een oplossing. ‘Ja goede vraag, terug naar de kerk. Ik weet het niet. Het probleem is de grenzeloosheid in deze maatschappij. Dat zie je terug op verschillende aspecten in het leven, in de politiek, in de opvoeding, in de zorg. Ik denk dat sociaal werkers een belangrijke rol kunnen spelen door contact te maken met kwetsbare mensen, in het wijkteam, in de sociale opvang, maar ook al bij de ouder- en kindzorg. Aandacht en persoonlijk contact, dat is de kern van hulpverlening. Mensen moeten het gevoel krijgen dat ze hun problemen bij de hulpverleners neer kunnen leggen, die hen kan begeleiden bij de oplossing van het probleem.’

Veertig diagnoses

Ben je niet al te laat met begeleiden als mensen in de maatschappelijke opvang zitten? ‘Eigenlijk wel’, geeft Van Laere toe, ‘dan moeten de hulptroepen erbij gehaald worden. Dat kost tijd en energie, want voor veertig diagnoses heb je veertig hulpverleners nodig. Als je met daklozen werkt, dan moet je vrienden hebben bij wie je snel terecht kunt. Als een meneer op het spreekuur in de opvang komt die specialistische zorg behoeft, maar geen zorgverzekering heeft, dan bel ik mijn contact in het ziekenhuis. “Stuur maar door”, zegt de internist en wij gaan daarna op zoek naar hoe die zorg gefinancierd kan worden. Je moet hulpverleners persoonlijk kennen om hulp te krijgen die direct nodig is als je jouw cliënt eindelijk zo ver hebt.’