De presentiebenadering is een basishouding waarin de hulpverlener vanuit de relatie die hij aangaat met de ander oog en gevoel krijgt voor wat nodig is. In plaats van de nadruk op methodieken en procedures te leggen, gaat een presente professional uit van menslievende zorg. Andries Baart professor Presentie en Zorg aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht legt uit dat een presente professional dichtbij de cliënt staat. ‘Zijn handelen is geworteld in de leefwereld van de cliënt. Hij sluit aan, stemt af. Daarbij is de actieve reflectie belangrijk, ofwel je verstand gebruiken en beraadslagen met collega’s.’

Wat moet de professional doen en wat vooral niet?

‘Present zijn houdt in dat je een bepaalde draai geeft aan hoe je je eigen vak goed uitoefent. Voor een opbouwwerker zal die draai anders zijn dan voor de verzorgende. Je voegt aan je professie enkele kenmerken toe, zoals nabijheid bij de cliënt en reflectie over je benadering. Een ander belangrijk onderdeel van de presentiebenadering is trouw. Het werkt niet als je als professional binnenkomt, je kunstje doet en weer de hielen licht. Presentie is een andere manier van doen, in intenties, taal, tempo en taken afgestemd op de ander.’

Past presentie in het huidige bezuinigen en ondernemen in het sociale domein?

‘De intentie van veel nieuwe wetswijzigingen voor het sociale domein komt behoorlijk overeen met de presentietheorie. Let wel: de intentie. Maar bij de uitvoering blijkt dan weer dat de presentiebenadering op gespannen voet staat met de traditionele werkwijze. Dichterbij de burger komen, vergt een andere manier van werken dan nu gebruikelijk is. Het gaat om wat de professional in zijn werkwijze kan veranderen.’

Hoe leer je werken binnen de presentietheorie?

‘Daar zal ik tijdens het Welzijnsdebat uitgebreid op in gaan. Kenmerk is dat het leerproces van presentie niet inhoudt dat de professional in bankjes zit en competenties aanleert. Het gaat allereerst om zijn waarneming, interpretatie, morele beoordeling. In het hoger beroepsonderwijs wordt jammer genoeg aan presentie op dit moment nog weinig aandacht geschonken.’

Kun je met deze benadering ook te veel betrokken raken bij de cliënt?

‘Dichtbij mensen komen betekent niet dat je je met hen identificeert. De vakman of – vrouw moet natuurlijk niet onnadenkend doelen van de cliënt overnemen. Zelfs als je dichtbij iemand komt, hoef je nog niet partijdig te zijn.  Wat je wel moet, is de ander willen begrijpen, hem willen bereiken en hem helpen met wat er in zijn leven toe doet.’