Ilias (11) draait onwennig in een schuine lijn door de ruimte. Hij heeft een blauw met wit gekleurd pakje aan en op zijn hoofd draagt hij een bloemige blauwwitte hoed. Ilias is vandaag niet zo maar een leerling uit groep zes van de Utrechtse basisschool De Kaleidoskoop, vandaag is hij een wolk. De hele week is Stichting Beestenbende op zijn school aanwezig. Samen met leerlingen van de prof. dr.Ph. Kohnstammschool, een andere basisschool uit Utrecht, oefenen de leerlingen vijf ochtenden lang voor de grote toneelvoorstelling De Vier Seizoenen, een theaterstuk over de vier jaargetijden. De laatste dag van de week wordt het stuk opgevoerd in Theater Kikker, voor ouders en bekenden.

Schuin tegenover Ilias staat Diana (10) van de Kohnstammschool. Ze houdt haar gele paraplu stevig vast. De muziek geeft aan dat een windhoos haar samen met de andere regendruppels plotseling naar links blaast en dan weer naar rechts. Haar buurman Yasar kijkt niet uit en Diana krijgt bijna een paraplu in haar gezicht. Ze is even uit haar rol. Diana kijkt vragend naar de docent. Het gaat nog niet helemaal gelijk. Doet ze het goed? Als ze een bevestigend knikje krijgt, pakt ze de draad weer op en houdt fier haar paraplu rechtop.

Achter een scherm staan de andere kinderen van groep zes van de beide basisscholen ongeduldig heen en weer te dribbelen. Sommigen als bloemen anderen als bijen of lieveheersbeestjes. Gehuld in hun theaterpakjes zien de kinderen er ogenschijnlijk allemaal hetzelfde uit. Toch is er een groot verschil. De kinderen van de basisschool de Kaleidoscoop zijn overwegend ‘zwart,’ terwijl de kinderen van de Kohnstammschool overwegend ‘wit’ zijn.

Vooroordelen

Tinka van Hulzen, productiemedewerkster van Stichting Beestenbende: ‘Het doel van Stichting Beestenbende is kinderen en jongeren met verschillende achtergronden elkaar te laten ontmoeten door middel van educatieve workshops, om vooroordelen en culturele barrières weg te nemen. Een tijd geleden moest ik een artikel schrijven over de Kaleidoscoopschool in Utrecht. Dit is een zwarte school in de beruchte wijk Kanaleneiland. Ik hoorde tot mijn verbazing dat de kinderen daar nooit met Nederlandse kinderen spelen. Ze hadden geen benul hoe een Nederlands kind eigenlijk leeft. In overleg met de directeur van de school ben ik toen op zoek gegaan naar een overwegend witte school om de kinderen de gelegenheid te geven met elkaar in contact te komen. De Kohnstammschool had hier wel oren naar.’

Stichting Beestenbende werd in 1995 opgericht door de Zwitserse theatermaker Philipp Ziegler. Beelden op de televisie over slachtoffertjes van de oorlog in voormalig Joegoslavië hadden hem diep getroffen. Hij wilde graag iets speciaals doen voor kinderen in moeilijke omstandigheden. Voor hen was het immers extra lastig een goed gevoel van eigenwaarde te ontwikkelen en op een positieve manier naar de toekomst te kijken. In samenwerking met ervaren theaterdocenten bedacht hij een methode om via educatieve theaterworkshops kinderen een mooie ervaring te geven, die hen zou kunnen helpen beter om te gaan met het harde leven van alledag. De methode is gebaseerd op natuurelementen en universele onderwerpen. Ieder kind kan meedoen, omdat taal geen barrière vormt. Onder leiding van speciaal opgeleide Beestenbendedocenten werken groepen van 20 tot 40 kinderen in een kort tijdsbestek aan een theatervoorstelling. In de workshops leren ze hun fantasie de vrije loop te laten, zichzelf te presenteren, in de huid van een ander te kruipen en ontwikkelen ze zelfvertrouwen. Vanaf de oprichting waren de workshops vooral gericht op groepen die weinig aansluiting hadden bij de Nederlandse samenleving en die niet zo vanzelfsprekend in aanraking kwamen met theater. De methode bleek zeer effectief om kinderen uit verschillende culturen en milieus met elkaar in contact te brengen en hen op een ongedwongen wijze te laten samenwerken. Steeds vaker werden de workshops daarom ook ingezet om integratie te bevorderen. Er werd niet langer alleen met kinderen uit een asielzoekerscentrum gewerkt. Kinderen van scholen uit de buurt deden ook mee.

Leefwereld

Met steun van het fonds Sociale Integratie van de gemeente Utrecht heeft Beestenbende deze maand voor het eerst een gezamenlijke workshops gegeven aan witte en zwarte scholen. En met succes, beamen de beide directeuren van de Kohnstammschool en de Kaleidoscoop. De kinderen waren ontzettend enthousiast. Voor beide scholen geldt dat ze graag deelnemen aan projecten waarbij kinderen kennis nemen van de culturele gewoonten en gebruiken van de Nederlandse samenleving.’Wat deze workshop voor onze school speciaal maakt, is dat het onze allochtone leerlingen een extra mogelijkheid biedt om in contact te komen met witte Nederlandse kinderen,’ aldus Joop Schonis, directeur van de Kaleidoscoop. ‘Op onze school zitten al een hele tijd geen Nederlandse kinderen meer. Veel kinderen hebben zelfs nog nooit contact gehad met Nederlandse leeftijdgenoten. De enige link met de Nederlandse samenleving is de juf, maar dat is geen kind. De leefwereld van onze kinderen beperkt zich vaak tot onze school en de wijk waar ze wonen, in dit geval Kanaleneiland. Hun leefwereld is dus niet bepaald een goede afspiegeling van de Nederlandse samenleving. Door projecten als Beestenbende krijgen de kinderen toch een korte indruk wat er leeft bij leeftijdgenoten’.

Voor Jeannette Stalenhoef, leerkracht van groep vijf en zes van de Kohnstammschool, was de kleur geen reden om aan dit project mee te doen. Wel zitten er op haar school de laatste jaren steeds minder allochtone kinderen. Ze ziet dit niet als een probleem. ‘We leven in een multiculturele samenleving. Als dat niet op de school terug te vinden is, dan zal de school moeten zorgen dat de kinderen toch op de een of andere manier in aanraking komen met andere culturen. Daarom organiseren wij eens in het jaar een speciaal cultureel project. In zo’n project staat een bepaalde cultuur of culturele stroming centraal’.

Volgens Stalenhoef begrepen de kinderen van de Kohstammschool niet waarom er zoveel aandacht was voor het project. Ze waren verbaasd over vragen van verslaggevers of de kinderen geschokt waren om met een zwarte school een toneelstelling op te voeren. ‘Voor de kinderen maakt dat helemaal niets uit. Voor hen zijn alle kinderen hetzelfde. Misschien horen zij een Marokkaans jongentje sommige woorden anders uitspreken en zien zij hier of daar een hoofddoekje. Maar daar worden verder geen woorden aan vuil gemaakt. Het verschil tussen deze kinderen komt pas naar voren als volwassenen hen gaan typeren.’

De zorg van Schonis dat de kinderen van zijn school de Nederlandse samenleving gaan zien vanuit de beperkte leefwereld waarin zij opgesloten zitten, wordt onderschreven in een rapport van het SCO-Kohstamm Instituut ‘Onderwijssegregatie in Amsterdam’. Uit dit rapport, dat naar aanleiding van een onderzoek in opdracht van de gemeente Amsterdam is geschreven, blijkt dat de etnische segregatie in het Amsterdamse onderwijs ver is gevorderd. Naast basisscholen zijn ook veel middelbare scholen ‘zwart’ of ‘wit’. De onderzoekers spraken met tachtig betrokkenen, voornamelijk schooldirecteuren en beleidsmedewerkers. Die zijn vooral bezorgd over de sociale gevolgen van de etnische segregatie. Doordat witte en zwarte kinderen nauwelijks nog contact met elkaar hebben, kunnen in veelkleurige steden als Amsterdam en Utrecht de verhoudingen tussen de etnische groepen verslechteren, zo vrezen ze. Van Hulzen: ‘Beestenbende is zich daar al een tijdje bewust van. We proberen door de workshops de kinderen op een natuurlijke manier met elkaar te laten spelen en samenwerken. We hopen hen op deze manier uit een isolement te halen.’

Applaus

In de bijna uitverkochte zaal van het Theater Kikker staan de kinderen zenuwachtig klaar achter de coulissen. Als het de beurt is van Ilias drijft hij waardig als een wolk voorbij. Diana en Yasar waaien als regendruppels precies tegelijk van links naar rechts. Geen enkele keer raken hun fel gekleurde paraplu’s in de war. De mensen in de zaal zijn laaiend enthousiast. De blaadjes, de wolken, de druppels, de sneeuwvlokjes, zon, de vlinders, de bliksemstralen en de bijtjes ontvangen met glinsterende ogen een daverend applaus!