De komende jaren gaat een nieuwe generatie ouderen een beroep doen op de zorg. Een groep die mondiger is en duidelijke voor- en afkeuren heeft. Professionals willen vaak wel beter aansluiten bij wat deze ouderen willen en dat is ook de bedoeling met vraaggestuurd werken, uitgaan van eigen kracht en eigen regie, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Dat zegt Jan Jukema in het Maandblad voor de Activiteitensector AS. Jukema is associate lector Innoveren in de ouderenzorg en hoofd van de opleiding Toegepaste Gerontologie, Hogeschool Windesheim in Zwolle.

Gevangen

Het lijkt erop dat zowel cliënten als professionals vaak gevangen zitten in hun eigen “frame”, zegt Jukema. Hij omschrijft het ‘frame’ als een ‘kijkraam’ van waaruit mensen zichzelf en de wereld bekijken. ‘Door dit kijkraam komen bepaalde zaken op de voorgrond te staan en verdwijnen andere naar de achtergrond. Als professionals bijvoorbeeld ouderen uitsluitend beschrijven als passieve zorgontvanger, dan wordt hun de rol van actief burger ontnomen. Ook ouderen hebben een bepaald beeld van zichzelf en gaan naar dat beeld staan.’ Uit groot Amerikaans onderzoek blijkt dat ouderen die geloven in de stereotype, negatieve beelden over ouderdom, een slechtere gezondheid hebben.

Kijkraam

Professionals en ouderen zouden volgens Jukema een nieuw ‘kijkraam’ moeten hebben waardoor ze juist de mogelijkheden en de winst van het ouder worden zien. ‘Professionals kunnen dat doen door ouderen in te zetten als actieve burgers. In deze rol zijn en blijven ouderen, ook degenen die heel kwetsbaar en afhankelijk zijn, actieve burgers die onmisbaar zijn voor het bedenken, ontwikkelen en implementeren van de zorg.’

Verbetering

Bijvoorbeeld wanneer ouderen in een verpleeghuis aangeven dat de maaltijden niet gezellig zijn en dat het eten vaak eens niet smaakt. Dan is het belangrijk om de ouderen bij de verbetering te betrekken door hen bijvoorbeeld te spreken over hun ervaringen. Wat bevalt wel, wat niet? Wat zou beter kunnen? Misschien zijn er ook wel ouderen die mee kunnen helpen om een goede analyse van deze bevindingen te maken en vervolgens een plan om de situatie te verbeteren.

Betekenisvol

Volgens Jukema zeggen professionals en ouderen daarmee tegen elkaar: ‘We kunnen niet zonder u.’ ‘En dat is een uitdrukking van medemenselijkheid die van grote waarde is. Bovendien sluiten door deze manier van werken nieuwe diensten en producten beter aan bij de werkelijke vragen en wensen van ouderen én bij de mogelijkheden van professionals en organisaties. En dat is goed voor een democratische samenleving die zich, met vallen en opstaan, inzet voor een goed en betekenisvol leven van alle burgers.’