Professionals in de jeugdhulpverlening hebben durf nodig om in gesprek te blijven met ouders en kinderen, ook als de problemen moeilijk zijn. Er is ook durf voor nodig om het eigen functioneren onder ogen te zien. Dat zegt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving in zijn advies over gezinshulp en jeugdzorg: “Een gedurfde ambitie: Veelzijdig samenwerken met kind en gezin”. Het advies is dinsdag 24 mei aangeboden aan de Kinderombudsvrouw. ‘Onder professionals is samenwerken heel belangrijk, maar het moet geen doel op zich worden’, zegt José Manshanden, lid van de RVS. ‘Vraag je steeds af: voegt dat overleg iets toe in het belang van kind en gezin?’

Geeft u eens een voorbeeld van samenwerken als doel op zich?

‘In wijkteams worden gezinnen vaak in het team besproken, zodat mensen vanuit verschillende disciplines hun inbreng in de casus kunnen geven. De vraag is of de cliënt het prettig vindt dat hij in een breed team wordt besproken. Je moet je als hulpverlener afvragen: “Is dat brede overleg nodig, wil dit gezin dat wel en wat voegt het toe?” Er zijn verschillende manieren van samenwerken. Je kunt ook je cliënt tijdig doorverwijzen naar een andere deskundige. Je kunt, als je twijfelt over wat je moet doen, een collega raadplegen en de cliënt anoniem houden. Je kunt met het gezin overleggen over wat zij vinden welke hulp ingeroepen kan worden. Dat zijn goede vormen van samenwerken.’

De hulp aan het kind is nog steeds niet leidend. In het eerste kwartaal van 2016 zijn 109 meldingen binnengekomen over ontoereikende hulp aan kinderen. Dat blijkt uit de Monitor Transitie Jeugd. Veel ouders ervaren dat de zorgvraag van het kind niet leidend is in het hulpaanbod dat ze krijgen. Lees meer>>

En als in een gezin veel en complexe problemen spelen?

‘Ook dan is het belangrijk om met het gezin te overleggen over wat zij vinden dat nodig is en wat mogelijk is. Wij hebben in gesprekken met ouders en kinderen veel verhalen gehoord van ouders die bang zijn dat de hulpverlener het overneemt. Ouders ervaren de hulpverlening vaak niet als het in eigen kracht zetten om problemen aan te pakken.’

Professionals zijn al jarenlang bezig om cliënten in eigen kracht te zetten?

‘Dat betekent niet dat alle professionals er ook goed mee kunnen werken. Hulpverleners zeggen dan: “Wij werken met eigen kracht conferenties, maar in dit gezin werkt dat niet”. Eigen kracht is gemakkelijk gezegd, maar moeilijk gedaan. Het zou bijvoorbeeld beter zijn dat een gezin voor hulp bij het wijkteam aanklopt in plaats van dat iemand van het wijkteam ineens voor de deur staat. Als de lerares zorgen heeft of Jordi wel goed eet en slaapt thuis, dan zou ze dat eerst bij de ouders kunnen aankaarten: “Ik maak me zorgen, u kunt met het wijkteam contact opnemen over eetproblemen bij kinderen”. Dan kom je als hulpverlener al heel anders binnen in een gezin.’

Wat heeft de sociaal werker nodig om naast het gezin te staan?

‘De hulpverlener moet een gelijkwaardige relatie kunnen opbouwen met ouders. Daar moet meer aandacht voor komen in de opleiding, naast het vakinhoudelijke. Verder moet je als professional ook bewust zijn van de normen die je zelf meebrengt in de hulpverlening. Over opvoeding bijvoorbeeld kunnen hulpverleners heel verschillend denken. Belangrijk is om zelf het inzicht te hebben dat je bijvoorbeeld in dit specifieke gezin niet de juiste persoon bent, omdat je het moeilijk vindt met hen goed te communiceren. Verder is het volgens ons echt belangrijk dat professionals hun eigen functioneren en hun onzekerheden met elkaar bespreken. Wij noemen dat het morele beraad. Je reflecteert met collega’s op de samenwerking met het gezin en jouw rol daarin.’

Het overgeven van een cliënt kan ook een risico voor je baan zijn

‘De durf om de hulpverlening aan een cliënt over te laten aan een andere professional is moeilijk, dat begrijp ik. Want je haalt een klant weg bij je eigen organisatie, maar je doet dat in het belang van gezin en kind. Ik denk dat het belangrijk is dat professionals zich ervan bewust zijn dat dit soort overwegingen een rol spelen. Dan kun je dat bespreken in je organisatie en ook met de gemeente waar je een contract afsluit. Het maakt ook ruimte vrij voor professionals, die bijvoorbeeld gebruikt kan worden voor het morele beraad. Die ruimte is belangrijk en Ik denk dat gemeenten daar ook jeugdorganisaties op kunnen selecteren bij het afsluiten van contracten. Ook bestuurders moeten oog hebben voor deze ontwikkeling en tijd en geld vrijmaken voor reflectie van professionals.’

U kunt het rapport hier downloaden>>