‘Mensen die de administratie lastig vinden omdat ze formulieren niet begrijpen, een receptioniste die haar werkmails wil verbeteren, een opa die zijn kleinkinderen wil kunnen voorlezen, allemaal voorbeelden van mensen die we al hebben geholpen. Door de Nederlandse taal beter onder de knie te krijgen worden zij zelfverzekerder’, zegt De Bruijn.

Huis voor Taal

Het Huis voor Taal werd in 2013 opgericht. De Bruijn was toen projectmanager bij Welzijn Lelystad. Zij en haar collega’s wilden de laaggeletterdheid in Lelystad, toen zestien procent, verminderen, maar wilden niet alleen een plek waar taallessen gegeven zouden worden. ‘Achter minder goed ontwikkelde taalvaardigheden zit vrijwel ook altijd een verhaal over iemand met weinig zelfvertrouwen’, benadrukt De Bruijn. Misschien heeft diegene moeite een baan te vinden, mogelijk zijn er schulden omdat hij of zij moeilijk contact maakt met zorgverleners en problemen zich daardoor blijven opstapelen. En tegelijk kan taal verbeteren een prachtige manier zijn om te werken aan zelfverzekerdheid.’

Bibliotheek als huiskamer van de stad

De Bruijn ziet de moderne bibliotheek als een huiskamer van de stad, waar iedereen naartoe kan voor het verrijken van zichzelf. ‘Een bibliotheek is laagdrempelig om te bezoeken. Je kunt er altijd binnenstappen, wat je verhaal ook is, en je hoeft er niets maar je kunt er wel heel veel.’ Dat schept veel kansen voor samenwerking met welzijn, zegt De Bruijn. ‘Als je mogelijkheden voor bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, ondersteuning bij financiële problematiek of het werken aan taal in de bibliotheek aanbiedt, bereik je waarschijnlijk mensen die zich anders niet zouden aanmelden.’

Elkaars kennis gebruiken

Daarnaast kunnen sociaal professionals en medewerkers van de bibliotheek elkaars kennis goed gebruiken voor een passend aanbod aan activiteiten en ondersteuning, zegt De Bruijn. ‘Bibliotheekmedewerkers zijn steeds beter toegerust om te horen wat er leeft in de samenleving. Daar kunnen professionals hun ondersteuning op aanpassen. En een welzijnswerker die van meerdere cliënten hoort dat er behoefte is aan specifieke activiteiten, kan mogelijk de bibliotheek als partner daarvoor gebruiken. Niet alleen als locatie, maar ook voor bijvoorbeeld kennis over mogelijke ondersteuning en samenwerking.’

Moment voor jezelf

De Bruijn geeft een voorbeeld van hoe dat in Lelystad gaat. ‘We hebben vanuit de bibliotheek en het Huis voor Taal cursussen georganiseerd voor laaggeletterde vrouwen van mannen in een bijstand re-integratietraject. Die behoefte leefde in de wijk, vertelden welzijnswerkers. De vrouwen werden zich gedurende ons traject bewust van hun vele rollen in hun leven. Dominant zijn de opvoedrol en de rol als echtgenote. Doordat zij in het traject werden gestimuleerd om zich uit te spreken over hun eigen, individuele wensen en idealen, beseften zij dat een moment voor jezelf nemen, bijvoorbeeld door een uurtje vrijwilligerswerk per week te doen, gewoonweg mag en dat dit zelfs hun andere rollen kan versterken.’

Expertisecentrum voor professionals

Met taal kun je veel meer bereiken dan beter lezen en schrijven, wil De Bruijn maar zeggen. Daarom is Huis voor Taal ook een expertisecentrum voor professionals. De medewerkers geven onder andere cursussen over het herkennen van laaggeletterdheid en het doorverwijzen van laag taalvaardige volwassenen. ‘Een cliënt die zegt, oh ik ben mijn bril vergeten, net als je het over formulieren wil hebben, zou wel eens niet willen toegeven dat hij die formulieren niet begrijpt. Heel langzaam schrijven of een bak onbeantwoorde brieven zijn ook mogelijke signalen voor laaggeletterdheid.’

Spreekuur

In Lelystad zit het spreekuur voor schuldhulpverlening bewust slechts 10 meter naast de inloopruimte voor het Huis van Taal. ‘Onvoldoende taalvaardigheden kan een oorzaak zijn voor schulden. Een professional kan proberen samen met de cliënt te schuldenlast te verminderen, maar blijft diegene onvoldoende taalvaardig is de kans op nieuwe schulden groot. Daarom is het belangrijk dat schuldhulpverleners laaggeletterdheid kunnen herkennen en de drempel om door te verwijzen zo laag mogelijk is, voor de professional maar ook voor de cliënt. Die laatste wordt meer gestimuleerd tot een taalcursus als hij meteen door kan lopen.’

Gemotiveerd

Een ander initiatief binnen het Huis voor Taal is SamenSpraak Lelystad. Nederlanders en anderstaligen spreken elkaar wekelijks, in de bibliotheek of op een eigen gekozen plek. ‘In ieder geval een deel van de anderstaligen krijgt het Nederlands op deze manier waarschijnlijk beter onder de knie dan in een standaard taalcursus. Omdat mensen meer gemotiveerd zijn te oefenen met taal als ze over hun eigen leven kunnen praten’, zegt De Bruijn.

Meedoen

Ook voor Nederlanders die meer willen meedoen in de samenleving kan zo’n taalkoppel een verrijking zijn, zegt De Bruijn. ‘Ze leren over andere culturen en ze merken in het gesprek dat de ander de taal ook echt beter gaat spreken. Dus ze zien meteen de meerwaarde van hun hulp.’ Mensen die vrijwilligerswerk willen doen, kunnen zich ook aanmelden voor de VoorleesExpress: deze vrijwilligers gaan eerst zelf voorlezen aan kinderen en leren vervolgens ouders het voorlezen zelf over te nemen.

Uitbreiden

Het gedachtegoed en diverse deelprojecten van het Huis voor Taal zijn inmiddels uitgebreid naar andere plaatsen in Flevoland. Ook in Dronten en Urk zijn Huizen voor Taal. De Bruijn en haar collega’s geven presentaties en workshops in het land zodat ook andere bibliotheken meer uit taal kunnen halen. Een nieuwe wens is meer jongeren de kans te geven in de bibliotheek activiteiten te organiseren. ‘De Lelystadse bibliotheek is in gesprek met jongeren via stichting URBN Village over wat de bibliotheek voor hen kan betekenen. ‘Een idee is om hiphop naar de bibliotheek te halen. Een cultuurstroming waar taal ook een enorm belangrijke plek in heeft, dus het zou prachtig zijn als dit lukt. Ook dit kan weer een voorbeeld zijn waarin de bibliotheek als huiskamer van de stad fungeert, waar mensen met verschillende interesses elkaar leren kennen en elkaar verrijken. Zo blijf je als bibliotheek mensen verbinden.’