Vanachter het vliegtuigraampje zag ik weer hoe georganiseerd Nederland is. Kaarsrechte dijken, strakke bomenrijen, slootjes, wegen en huizenrijen. Van bovenaf zie je goed dat we een land van de ratio zijn: we houden efficiëntie, functionaliteit en calculeerbaarheid hoog in het vaandel. En tegelijkertijd zijn we dus een land waar we een man tot koning kronen, alleen omdat hij de oudste zoon is in een bepaalde familie. En ik weet het, dat kost ook nog eens veel geld.

Een dag na de landing keek ik naar de troonswisseling op televisie. Wat mij opviel, waren de vele positieve reacties van mensen die een beetje besmuikt vertelden dat ze echt ontroerd waren. ‘Ik weet eigenlijk niet eens precies waarom.’ Ook mezelf betrapte ik erop dat ik ontroerd was toen Willem-Alexander tijdens de inhuldiging zijn moeder bedankte.

Wat levert dat het koningschap dan op? Het is een ontroerend sprookje dat tot de verbeelding van veel Nederlanders spreekt. Het heeft niet alleen aanzien en allure, het betovert ook. En dat zetten de koning en de koningin slim in om internationale handel te bevorderen. En, nog belangrijker, om initiatieven en mensen waardering te geven en te ondersteunen die zich hard maken voor een sociaal en solidair Nederland. Een uiterst effectieve sociale interventie, zouden we bij MOVISIE zeggen.

Het koningschap is dus niet alleen functioneel. Het is een tegenwicht in een samenleving die zich steeds efficiënter heeft georganiseerd en daarmee steeds verder onttoverd raakt. In zo’n samenleving is zoiets als een koning, een koningin en drie prinsesjes een geschenk uit de hemel. Iets om met bewondering naar te zwaaien. En samen houden we het sprookje in stand. Zolang tenminste de koning zich in blijft zetten voor het gemeenschappelijke belang: een sterk en sociaal Nederland. Anders stemmen we hem weg. Zo ondemocratisch, irrationeel of achterhaald is het koningschap dus niet. Lang leve de koning!

Jan Willem van de Maat werkt als onderzoeker en adviseur voor de afdeling Sociale Zorg van MOVISIE. Hij is gespecialiseerd in de thema’s eenzaamheid, buurthulp en maatschappelijke participatie van senioren.