In mijn werk heb ik dagelijks met cliënten te maken die op straat leven. Er is vaak onbegrip over daklozen. Eigen schuld, dikke bult wordt er gezegd. Want – even zwart-wit gezegd – met het geld dat je uitgegeven hebt aan drank, had je immers ook de rekeningen kunnen betalen.
De mens achter de schulden
Volgens CBS-cijfers uit 2018 zijn er 39.000 mensen in Nederland, dak- en thuisloos. ‘Dakloos worden’ kan iedereen overkomen, bijvoorbeeld door een scheiding of omdat je je baan kwijt raakt. Wat kun je als schuldhulpverlener doen om de mens achter de schulden te blijven zien en hoe win je het vertrouwen?
Vertrouwen winnen
Over geld praten doen we niet graag, zeker niet als het over schulden gaat. Veel mensen schamen zich, overzien het geheel niet meer en lijken alle hoop verloren te hebben. Wil je als schuldhulpverlener met hen aan de slag dan moet je eerst hun vertrouwen zien te winnen.
Uit hun schulp
Veel cliënten moeten eerst hun schaamte overwinnen en uit hun schulp kruipen. Daarvoor is vertrouwen nodig. Dat is een uitdaging. Maar alleen dan staan ze open voor begeleiding en financieel beheer. Een groot deel van mijn cliënten is dakloos, sommige zijn alcohol- of drugsverslaafd, anderen zijn laaggeletterd, en vaak hebben ze al wat hulpverlening achter de rug waardoor het vertrouwen in instanties niet altijd even groot is. Omdat er zoveel gaande is in hun leven, overzien ze hun eigen situatie niet. Problemen stapelen zich op. Als een schuldeiser in één keer ‘op de stoep’ staat, hoopt de stress zich op.
Vanachter je laptop gaat het niet lukken
Ik maak regelmatig mee dat schuldhulpverleners van achter hun laptop het eerste gesprek aangaan. Ze maken geen oogcontact met de cliënt maar richten zich op het scherm. Mijn advies zou zijn: haal die laptop weg en zet die niet tussen het menselijk contact. Een opengeklapte laptop staat het vertrouwen winnen in de weg. Als je echt in contact wilt komen met je cliënt, verschuil je dan niet achter je laptop. Die formulieren invullen kan later ook wel.
Echt gesprek
Maak eerst tijd voor een echt gesprek zodat je de cliënt leert kennen, leert aanvoelen, en erachter komt wat er aan de hand is en wat er speelt. Begin een gesprekje over iets luchtigs. Het weer in Nederland is altijd een handige.
Vrijwilliger kan uitkomst bieden
Er is weinig tijd voor maatwerk. Schuldhulpververleners zitten met een grote caseload die simpelweg weggewerkt moet worden. Bijvoorbeeld het samenwerken met vrijwilligers kan uitkomst bieden. Het kan als laagdrempelig worden ervaren vooral als de vrijwilliger een ervaringsdeskundige is.
Klaar om het zelf te doen
Als cliënten uitstromen en aangeven dat ze het toch wat spannend vinden om het alleen te doen, kan het waardevol zijn een vrijwilliger in te zetten. Een vrijwilligersmaatje die een jaar meeloopt en meekijkt of de post wordt geopend, of de vaste lasten worden betaald en of ze met hun leefgeld rondkomen. Vaak is iemand na een jaar alweer vertrouwd met zijn eigen inkomen en klaar om het zelf te doen. Maar er moet wel een klik en vertrouwen zijn.
Anya Wiersma werkt al 13 jaar als schuldhulpverlener in de regio Utrecht. Ze is budgetconsulent bij De Tussenvoorziening die naast dak- en thuislozen ook mensen in een begeleid wonen situatie en zelfstandig wonen (financiële) begeleiding en ondersteuning biedt.
Alles in Nederland draait almaar meer om vrijwilligers. Hoezo? Als jij als ervaringsdeskundige het vertrouwen van een cliënt in de hulpverlening weet terug te brengen bespaart dat een gigantische berg maatschappelijke kosten. Daar mag dus best salaris tegenover staan. En ik heb zelf als ervaringsdeskundige schuldhulp, nou niet echt nog vertrouwen in de schuldhulpverlening. En waarom niet? Omdat helemaal nergens rekening mee wordt gehouden. Gewoon alles wegsnijden wat kan en de schuldenaar naar het absolute minimum terugzetten. Dat er onkosten zijn voor dieetkosten, reiskosten om sociaal te kunnen blijven functioneren en ook de behandelaar aangeeft dat die onkosten reëel zijn, wordt simpelweg genegeerd. Op elk inkomsten en uitgaven formulier staan blanco regels om buitengewone uitgaven op te noteren. Ik heb nog nooit van iemand een formulier gezien waar daar iets stond ingevuld. Ook het leefgeld staat al jaren op hetzelfde bedrag van vijftig euro per week voor 1 persoon. Want voor schuldenaren bestaat inflatie niet. Kortom, er valt nog heel veel te verbeteren alvorens men het vertrouwen van de hulpbehoevenden ook echt verdiend.