Op mijn vraag of ze daar wat mee kan, antwoordde ze lichtelijk vertwijfeld: ‘Maar er is nog meer te doen. Hier is eigenlijk geen tijd voor.’ Een herkenbare situatie. En het raakt mij. Ze staat nog maar aan het begin van haar werk in de zorg en ze zit al helemaal in het systeem: hard werken en weinig tot geen tijd voor de cliënt. O ja, wel voor de lichamelijke zorg. Die krijgt de cliënt en dat doet ze met heel haar gevoel, hart en hoofd. Maar daarna: ‘rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan’.
Luisteren kost tijd
In de les heb ik ze laten ontdekken hoe belangrijk echt luisteren is. Ze moesten met elkaar in gesprek gaan over: Waarom heb je voor deze workshop gekozen? Wat is/zijn jouw verlieservaring(en)? Wat hielp/helpt jou in deze rouw? Voor dit soort vragen neem je de tijd. Die kan je niet in het voorbijgaan stellen. Het is dan ook mooi om te zien hoe er in stilte gewacht wordt op de anderen die nog in gesprek met elkaar zijn. Onbewust voelen ze aan dat dit passend is. Onbewust, want aan het eind komt toch de vraag: kan ik hier wel tijd voor maken?
Holistische visie versus efficiency
De mens bestaat uit losse onderdelen. Hier een hoofd, daar een buik en ergens anders weer een arm en een been. Nog wat ingewanden her en der. En niet te vergeten een pomp voor het bloed. Vergeten we dan nog iets? O ja, emoties hebben we ook nog ergens. Onzin natuurlijk, we weten wel dat we zo niet in elkaar steken. En toch, onder druk van de efficiency en het geld moeten we de holistische visie loslaten en ons concentreren op waar de zorg nodig is: de steunkous, het voorkomen of behandelen van decubitus, het inregelen van insuline, enz., enz. En dat volgens de lijstjes van bureaus die onderzocht hebben hoeveel tijd deze handelingen vergen. Met als gevolg bezuiniging van uren door het management om de financiën rond te krijgen. Financiën waaruit onder andere dat (dure) bureau betaald moet worden.
Kostenbesparend
Als ik mensen in zorg en welzijn vraag of aandacht voor de hele mens met al zijn emoties, gedachten en gedrag kostenbesparend is ten opzichte van alleen maar de aandacht richten op wat er lichamelijk aan zorg nodig is, krijg ik steevast een bevestigend antwoord. En toch blijkt de praktijk weerbarstiger. Vreemd toch dat we weten wat goed en nodig is en dat we dit niet volledig benutten. Kunnen we afspreken dat we vanaf vandaag prioriteit geven aan wat nodig is, zowel op verpleegtechnisch vlak als op het gebied van emotionele zorg? Want we weten dat aandacht voor emoties resulteert in een lager niveau van pijn en moeite bij de cliënt. Simpelweg omdat elk mens gezien en gehoord wil worden in zijn of haar nood. Oprechte aandacht en daarvoor gaan zitten zodat niet te zien is dat je het druk hebt. Daarna kan je dan weer draven en vliegen.
Voorbeeld
Ik sluit af met een voorbeeld uit mijn eigen werk. Een cliënt komt steevast elk half uur bij het kantoor vragen om een shaggie. Dan geven we die en lopen mee om het aan te steken op zijn kamer. Daarna gaan we weer door. Een keer blijf ik bij hem zitten en ga het gesprek met hem aan. Hij vertelt en vertelt. Na twintig minuten ga ik weg. Tien minuten later geen klant voor een shaggie. Pas een half uur later, dus een uur na de laatste, komt hij voor een nieuwe. En intussen weet ik dat hij van tekenen houdt. Sindsdien gaan wij regelmatig tekenen en hangt zijn kamer vol met zijn eigen werk. Twintig minuten levert aandacht, kennis en een activiteit op waardoor zijn welzijn is toegenomen. En als ik hem een jaar later op een andere locatie weer tegenkom is het eerste wat hij zegt: ‘De tekenleraar!’
