Vorige keer blogde Ruud van den Tillaar over de Week van het geld>>
De wereld van de schuldhulpverlening staat onder grote druk en veranderingen zijn noodzakelijk om schuldenaren efficiënter, maar vooral ook effectiever te helpen. Er vinden op dit moment veel landelijke initiatieven plaats, waaronder de campagne ‘Kom uit je schuld’. Ook op gemeentelijk en regionaal niveau zijn er veel initiatieven. Deze zijn logischerwijs vooral gericht op vroegsignalering. Het gaat dan om het zo snel mogelijk opsporen van inwoners die dreigen in een problematische schuldensituatie te komen. Voorkomen is immers beter dan genezen.

Enorme groeipotentie

Waar heb je dan last van als je gebukt gaat onder de schulden? Dan heb je last van schaarste. Sendhil Maullainathan en Eldar Shafir gaven hun beroemde en fantastische boek “Schaarste” de ondertitel “hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen”. Het is inmiddels bekend: door schaarste daalt het iq van mensen (tijdelijk), mensen gaan van dag tot dag leven, hun analytisch vermogen neemt af, zij worden wantrouwend ten opzichte van hun omgeving, ze gaan minder onthouden en het vermogen om in actie te komen neemt flink af. De executieve functies nemen kortom af, terwijl deze juist noodzakelijk zijn om zelfstandig te kunnen functioneren en om te kunnen leren.

Als er 1,4 miljoen huishoudens last hebben van schuldenproblematiek, dan is het wel goed om te weten hoe veel van die huishoudens de overheid in beeld heeft alvorens je gaat nadenken over passende maatregelen. Op dit moment hebben we ongeveer 193.000 huishoudens in beeld. Dat betekent dat we ruim 1,2 miljoen huishoudens niet in beeld hebben. Er is dus sprake van een ‘markt’ met een enorme groeipotentie. De potentiële doelgroep is 7,25 keer groter dan degenen die we bereiken.

Badmeester

Is vroegsignalering dan wel het juiste middel om op in te zetten? Dat is een duivels dilemma. Als je kijkt naar de effecten van schaarste, dan gun je dat niemand en kinderen al helemaal niet. Aan de andere kant er zijn op dit moment ruim 1,2 miljoen huishoudens aan het verdrinken in hun schulden. Uit de statistieken blijkt dat deze huishoudens vier tot vijf jaar wachten alvorens zij om hulp vragen, tegen die tijd is de gemiddelde schuld opgelopen tot ongeveer 43.000 euro en komt deze doelgroep gemiddeld 6,5 keer vaker in aanraking met justitie. Dat zijn feiten om serieus te nemen, zou ik zo denken.

Laten we deze problematiek eens afzetten tegen het mogelijke dilemma van een badmeester. Het zwembad zit vol met huishoudens die aan het verdrinken zijn. Daarbij komen nieuwe huishoudens met hun kinderen het zwembad in om ook in het water te springen. Wat doe je dan als badmeester, als ook het aantal beschikbare badmeester-handjes schaars is? Spring je het zwembad in om te redden wat er te redden valt, of ga je bij de ingang van het zwembad staan controleren of mensen wel hun zwemdiploma hebben? Ik hoor graag waar jij voor kiest.

Ruud van den Tillaar is Algemeen Directeur bij Kredietbank Limburg, bestuurslid bij de NvvK en adviseur voor het bestuur van Divosa.