De vorige keer vroeg Merel zich af wat beter is: opgeven of doorgaan tegen wil en dank >>

Tbs’er steekt tijdens verlof bejaarde dood. Wederom ontsnapping tijdens proefverlof door falend toezicht. Uitwisseling van informatie tussen kliniek en gevangenis onvoldoende. Missers bij verlofregelingen en het opleggen van tbs staan de afgelopen tijd weer met chocoladeletters in kranten. Hot topic in navolging daarvan is de behandelmethode, het justitiële systeem en het toekomstperspectief voor tbs’ers.

Neurowetenschappen

Naast de klassieke vraagstukken – werkt het tbs-systeem afdoende, prevaleert terugkeer naar de maatschappij of veiligheid van die maatschappij, wat te doen met verdachten die niet meewerken aan psychologisch onderzoek? – is er anno nu een dilemma bijgekomen. De komst van neurowetenschappen werpt de vraag op of je nieuwe meetmethoden en behandelwijzen mag of misschien zelfs moet gebruiken voor mensen met een tbs.

Gedachten lezen

Gerben Meynen filosofeert erover in zijn recente oratie waarmee hij de functie hoogleraar forensische psychiatrie aanvaardde bij de Universiteit Utrecht – hij is daarnaast psychiater, filosoof en bijzonder hoogleraar ethiek en psychiatrie aan de Vrije Universiteit. Meynen voorspelt dat het – mede door technologieontwikkeling van grote bedrijven als Google, Facebook en die van Teslabedenker Elon Musk – straks mogelijk is om iemands gedachten te ‘lezen’.

Theorie

In theorie kun je een verdachte onder de hersenscan leggen en controleren of hij inderdaad het wapen of de foto van het slachtoffer niet herkent, zoals hij beweert. Daar is al onderzoek naar gedaan. Of je kunt de recidivekans beter inschatten dan alleen met behulp van wat een dader vertelt en de kennis over zijn verleden.

Hersenen beïnvloeden met elektrode

Misschien, schetste Meynen al eerder in een lezing, kun je iemands gedrag in de toekomst zelfs sturen. Door een elektrode te plaatsen in de hersenen – denk aan hoe diepe breinstimulatie Parkinsonklachten kan verminderen. Mag je met zo’n herseninterventie het gedrag van de tbs-patiënt beïnvloeden? Wat als je een tbs’er voor de keuze stelt: óf een elektrode en ‘naar buiten’ óf in de tbs-kliniek blijven? Valt er bij zo’n voorstel nog wel te kiezen voor een tbs-patiënt?

Toerekeningsvatbaar met hersenstimulatie?

Bovendien roept het toepassen van breinstimulatie vragen op over de vrije wil– is een tbs’er met elektrode nog wel dezelfde persoon als zonder? En is hij toerekeningsvatbaar als de elektrode ‘aan’ staat en hij toch een delict pleegt of juist wanneer de elektrode buiten werking is? Wanneer is hij ‘zichzelf’?

Geoorloofde behandeling?

De behandeling van daders in Nederland gaat in principe uit van werken aan terugkeer in de maatschappij. Ondanks de (politieke) roep om strenger straffen en levenslang opsluiten, zodra misstanden rond tbs en verlof in de media komen. Als hersenbeïnvloeding betekent dat we de recidivekans verder terugdringen en mensen sneller een ‘normaal’ leven kunnen oppikken in de maatschappij, is het dan ook geoorloofd?