Martin (9) ging weer eens totaal uit zijn dak. Uit woede had hij een bord op de grond gegooid. Mijn collega vroeg hem rustig om het op te ruimen en had alvast stoffer en blik tevoorschijn getoverd. Martin begon weer te krijsen en vloeken, om zich heen te schoppen en dreigde meer servies in gruzelementen te gooien. Mijn collega wenkte mij, waarop ik Martin bij de arm pakte en hem naar buiten trok, het Zweedse bos in. De eerste kilometer sleurde ik hem mee de glooiende bospaadjes op en af. Daarna liep hij zelf, al hield ik zijn hand vast. We stampten flink door, in de frisse herfstlucht.

Resetten voor allebei

Een halfuur later keerden we terug. Opnieuw was het idee dat Martin de bende zelf opruimde, net als de andere keren in de week dat hij ontplofte. Soms lukte het, andere keren kreeg hij opnieuw een driftbui en gingen we weer op pad. Degene tegen wie hij in verzet ging, bleef achter, we wisselden elkaar af. Zodat Martin even kon resetten, maar ook degene tegen wie agressief gedrag werd geuit, zich kon herpakken.

Goed of fout?

De ontwikkelingen in Nederland om separatie en repressie terug te dringen in de jeugdzorg, doen me terugdenken aan mijn ervaringen met jeugdzorg in Zweden, twintig jaar geleden. Was het goed wat ik daar deed? We zochten het groen op; we liepen samen; hij was niet alleen met zijn woede of verdriet; na het wandelen gingen we terug naar de situatie die fout liep en die ‘goed’ gemaakt kon worden, zelfs al duurde dat meerdere wandelingen.

Traumatiserend

Of was het fout om hem stevig bij de arm te nemen en hem in het begin mee te trekken, tegen zijn wil in? Was dat traumatiserend, tegen de integriteit van zijn negenjarige lijf in? En moet je helemaal niet terugkeren naar een situatie die opnieuw heftige emoties op kan roepen? Ik ben er nog steeds dubbel over.

Geen isoleercellen meer

Ik moet eraan denken, omdat vanaf 2022 geen minderjarigen meer in isoleercellen geplaatst mogen worden in de gesloten jeugdzorg. Transferium is al vier jaar druk doende personeel zo te scholen en steunen dat separaties zo veel mogelijk worden voorkomen, De Koppeling wil per 1 november dit jaar al helemaal stoppen met het afzonderen van kinderen in hun kamer of separeercel, schreef De Volkskrant op 23 augustus.

Geen eenvoudige ambitie

Een te prijzen ambitie, want de veelal getraumatiseerde minderjarigen horen niet ook nog eenzaam met hun onmachtige gevoelens te worden opgesloten. Met het risico op nóg een trauma. Maar een eenvoudige ambitie is het niet. Want wat doe je als een kind zich met een mes dreigt te snijden en elke kans grijpt om zichzelf weer pijn te doen? Wat doe je als de stoelen om je oren vliegen? Als er andere minderjarigen omheen staan die van het gedrag schrikken of olie op het vuur gooien?

Creatief

De ambitie waarmaken om repressie en separeren te stoppen, kan alleen met personeel dat elkaar afwisselt als de spanning oploopt. Met intervisie om creatieve manieren te vinden om op probleemgedrag te reageren. Door te discussiëren over geoorloofd en gewenst ingrijpen. Door vooraf aan kinderen te vragen waarvan of met behulp van wie ze het best rustig worden. Dat vraagt inspanning en inzet van hulpverleners.

Elke dag gebak

Er loopt een fragiele grens tussen met overredingsvermogen en licht dwingend iemand tot kalmte manen en zodanig ingrijpen dat het repressief wordt. Lukt het om separeren te stoppen en hardhandig optreden tegen te gaan, dan is dat taart waard. Misschien wel elke keer dat het net is gelukt. Ik hoop dat veel jongeren en hun begeleiders samen gebak eten, in aanloop naar 2022.