In de vorige Movisieblog beschreef Juul van Hoof hoe het is om ‘professioneel lesbisch’ te zijn >>

Het antwoord op deze vraag ligt in de manier waarop je eenzaamheid conceptualiseert. Eenzaamheid is een complex begrip. Gesprekken over de definitie leiden vaak tot lange en filosofische discussies. Maar over de essentie bestaat overeenstemming: eenzaamheid gaat over het missen van betekenisvolle contacten en het gevoel ‘ertoe te doen’. Het raakt aan de kern van het menselijk bestaan. Iedereen krijgt er in zijn of haar leven mee te maken, bijvoorbeeld bij een verhuizing, een scheiding, verlies van werk of het overlijden van een naaste. In zijn algemeenheid is eenzaamheid dus een persoonlijke ervaring die bij het leven hoort en waarmee je, met behulp van anderen, om moet gaan.

Neerwaartse spiraal

Eenzaamheid wordt een maatschappelijk en dus een beleidsvraagstuk wanneer mensen over een langere periode vereenzamen en in een neerwaartse spiraal terecht komen. Dit proces van vereenzamen verloopt in grote lijnen als volgt: iemand voelt zich eenzaam, zit niet lekker in zijn vel en trekt zich terug. De persoon ontwikkelt negatieve gedachten en verwachtingen over sociale situaties. De eigenwaarde daalt en de persoon trekt zich nog verder terug. Omdat alledaagse problemen nauwelijks meer gedeeld worden en het gevoel van geborgenheid afneemt, stijgt het stressniveau en ontstaan er gezondheidsklachten. Klachten die niet onder doen voor roken, ernstig overgewicht, langdurig overmatig middelengebruik en bewegingsarmoede.

Zelfredzaamheid

Bovendien neemt de zelfredzaamheid van mensen die vereenzamen af en lukt het hen steeds minder om in de samenleving ‘mee te doen’. En precies daarvoor hebben we in het geïndividualiseerde en beschaafde Nederland de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in het leven geroepen. De twee hoofddoelen van deze wet zijn: het ondersteunen van kwetsbare mensen bij het participeren in de samenleving (‘meedoen’) en zelfstandig functioneren. Het vereenzamen van mensen is dus niet alleen een lastig privéprobleem dat bij het leven hoort. Het is ook een maatschappelijk vraagstuk dat om lokaal overheidsbeleid vraagt omdat het ernstige gevolgen heeft voor de gezondheid en omdat het vereenzamen van mensen precies dat is wat we met de Wmo willen voorkomen.

Vereenzamen

Anders gezegd: eenzaamheid in algemene zin is niet zozeer een beleidsvraagstuk, maar het vereenzamen van mensen wél. Gelukkig zien Rotterdam, Amsterdam en Den Haag dat al een tijdje in. Ze onderzoeken momenteel wat wel en niet werkt in de praktijk en met welk beleid je dat het beste kunt ondersteunen.

Jan Willem van de Maat is onderzoeker bij Movisie.