De vorige keer blogde Patty over ‘poppenvrouwtjes’ >>

Toen ik haar aansprak werd mw. agressief. Mw. kreeg een time-out. Toen ik naar haar kamer ging huilde zij. Mw. heeft snelle stemmingswisselingen. Mw. was ontremd met eten; haar snaaiend aangetroffen met zakken chips, ze moest ze inleveren. Mw. probeerde 10 minuten later bij collega of ze chips kon krijgen. Mw. heeft in haar uurtje vrijheid impulsief al haar geld uit gegeven aan shag. Kon hierdoor niet haar vriendin, die vanavond kwam, schulden terug betalen. Vriendin was boos weggelopen. Mw. was hierdoor gestrest en ging meer roken. ’s Avonds was ze haar shag kwijt, ze vermoed dat “die man met die muts” deze gestolen heeft. Mw. maakt een paranoïde indruk, mogelijk hallucinaties. Daarnaast vertoont mw. kenmerken van een borderline persoonlijkheidsstoornis (bps).’

Verstandelijke beperking

Een logische gedachte wat betreft diagnose. Maar kun je een persoonlijkheidsstoornis hebben als je een verstandelijke beperking hebt? Het was één van de eerste vragen die in mij opkwam toen ik na een aantal jaren in de ggz weer in de gehandicaptenzorg ging werken. Het antwoord is ‘nee’, want de persoonlijkheid is nog niet ontwikkeld. Maar hoe beschrijf je dit gedrag dan?

Identificatiefase

Mevrouw functioneert op niveau van een drie- tot zevenjarige en bevindt zich in de eerste identificatiefase. Ze is erg afhankelijk van anderen. Zij kan zich letterlijk aan je vastklampen, is bang om alleen gelaten te worden. Als er geen toezicht is, is de verleiding groot om iets te doen wat niet mag. Zij is niet in staat om vanuit het perspectief van een ander te kijken waardoor zij kwetsende opmerkingen maakt zonder erbij stil te staan dat dit mensen pijn kan doen.

Fantasie en werkelijkheid

Mevrouw kan impulsief zijn: denken en doen gaan gelijk op. Dit kan voor problemen zorgen, waar zij zich dan schuldig door voelt. Als zij wordt aangesproken op gedrag, wordt ze boos op degene die haar aanspreekt. Op dat moment vindt zij dat erg vervelend. Zij uit de boosheid op de persoon, maar hij is gericht op de situatie. Het kan dus zijn dat ze je tien minuten later weer aardig vindt. Het vermogen om het verschil te zien tussen fantasie en werkelijkheid is niet geheel ontwikkeld, waardoor de realiteit voor haar soms moeilijk is om mee om te gaan.

Stimuleren en belonen

Begeleiding vanuit verstandelijk gehandicapten zorg: stimuleer initiatief, individuele aandacht bij stress momenten, correcties geven maar met uitleg,  aandacht afleiden bij boosheid en impulsiviteit, beloningen bij een succeservaring, nabijheid, ruimte voor fantasie: corrigeer alleen als de fantasie voor een onprettige ervaring zorgt.

Eigen verantwoordelijkheid en begrenzen

Aandachtspunten vanuit ggz bij bps: neem voldoende afstand, eigen verantwoordelijkheid, geef vertrouwen in eigen handelen, begrens, neutrale houding, laat denkbeelden toetsen aan realiteit, een vast aanspreekpunt.

Overeenkomsten en tegenstellingen

Er zijn overeenkomsten, maar ook belangrijke tegenstellingen in de manier waarop je vanuit de vgz of de ggz met iemand met dergelijk gedrag omgaat: afstand versus nabijheid, het toetsen aan de realiteit versus ruimte geven aan fantasie. In de vgz kan eigen verantwoordelijkheid een doel zijn, maar kan het niet ‘zomaar’ worden opgelegd.

Overschat

Een verkeerde diagnose of het niet herkennen van een verstandelijke beperking kan dus voor nare situaties zorgen. De cliënt kan worden overschat, waardoor symptomen erger worden. Het zou mooi zijn als er meer kennis vanuit de gehandicaptenzorg naar de ggz komt. Ik heb gezien dat er in de vgz verpleegkundig specialisten op gebied van psychiatrie werken en er soms overlegd wordt met psychiaters, maar ik heb nog nooit een orthopedagoog op bezoek gehad in een ggz-kliniek.