Het confronterende feit vandaag is dit: ondanks alle beleidsdrukte, al het onderzoek, alle conferenties, alle samenwerking, alle goede initiatieven (die zijn er echt zijn) het aantal meldingen over verwarde personen in de afgelopen vier jaar bleef stijgen. Het E33-cijfer van de politie roept een inmiddels traditioneel aantal reacties over de kwaliteit van dat cijfer. ’90.000 meldingen zijn geen 90.000 unieke personen’, ’het is niet allemaal ggz’, ’kan de politie niet beter registreren?’, ’we moeten niet stigmatiseren’, ’de groei komt door het registratie-effect’.

Handen in het haar

Ik denk dan aan de vele professionals van politie, woningcorporaties en wijkteams die ik in de afgelopen jaren over dit onderwerp sprak en die allemaal, echt allemaal, zeggen dat ze die groei aan den lijve ervaren en dat ze soms met de handen in het haar zitten. En ik denk aan het werk van het Schakelteam voor personen met verward gedrag. Dat stelde op basis van onderzoek al vast dat het aantal meldingen in eerdere jaren niet allemaal unieke personen zijn, verre van zelfs. 13.000 mensen waren meerdere malen in één jaar als E33 geregistreerd, 5700  mensen zelfs veelvuldig. Die acht procent stijging betekent hoe dan ook dat het of ’bekenden’ zijn die nog steeds niet, of eigenlijk minder goed, geholpen worden of dat het ’nieuwe’ verwarde mensen zijn, mensen die in 2018 voor het eerst ’verward’ raakten en dus niet tijdig geholpen werden. Het is vast allebei waar.

Grip verloren

Datzelfde Schakelteam schreef in haar eindrapport september 2018 dat mensen met verward gedrag ’mensen zijn die de grip op hun leven hebben verloren … die complexe problemen hebben, trauma’s, die sociaal uitgesloten worden door eenzaamheid, werkloosheid, schulden … die niet op eigen kracht meekunnen … die door hun situatie een grote impact hebben op familie en naasten’. Het gaat over psychiatrie, maar ook over verslaving, en ook over verstandelijke beperking, en ook over dementie. Maar het gaat in de kern inderdaad over mensen die ’de grip op hun leven hebben verloren’ en ’over wie andere mensen zich zodanig zorgen maken dat ze contact opnemen met de politie’. In 2015 interviewde ik Thea Hafmans toen bestuurder van de RIBW in Nijmegen. ’Dat verwarde mensen in die verwardheid dingen doen waarvoor ze zich tot in hun graf schamen, dat vergeten we dan.’

Kanariepieten

Ik leerde afgelopen november op een Zorg+Welzijn congres over de kanariepieten in de kolenmijn. Wanneer er (reukloos) gas vrijkwam, legden zij als eersten het loodje en waren de mijnwerkers tijdig gewaarschuwd. Je kunt stellen dat de verwarde personen de kanariepieten van de participatiesamenleving zijn. De voortdurende stijging laat zien dat er een groep zeer kwetsbare mensen is die probeert zelfstandig te leven, maar die dat niet aan kan. Die dat zo niet aan kan dat ze ’in de war’ raken. En die 90.000 meldingen laten logischerwijs ook zien dat er een nog beduidend grotere groep is die weliswaar niet verward op straat belandt, maar die weinig kwaliteit van leven heeft.

Niet kunnen doen wat nodig is

Wanneer je naar streetlevel professionals, ook ervaringswerkers, luistert die proberen deze mensen te ondersteunen, dan hoor je dat ze grosso modo wel weten waar ’de mensen met risico’s’ zitten en weten ’wat te doen’, maar dat tijd en middelen ontbreken. Dat de samenleving voor hun doelgroep almaar ingewikkelder wordt. Dat organisaties die kunnen helpen bepaalde cliënten liever kwijt dan rijk zijn. En dat ze zich zorgen maken over het gedrag waar sommige mensen toe in staan zijn als ze verward raken. Eigenlijk zeggen die professionals dat ze niet kunnen doen wat nodig is. Wellicht dat de overheveling van mensen met ernstig psychiatrische aandoening van Wmo naar Wlz hen gaat helpen.

Niet belangrijk genoeg

Maar de aanhoudende stijging van het aantal E33-meldingen draagt vooral het risico met zich dat die hulp er niet komt. We menen machteloos, moedeloos, te zijn er is immers al zoveel aandacht voor geweest, niet weer die ’verwarde personen’. Mensen die verward in de publieke ruimte rondlopen dreigen een nieuw normaal te worden. We vinden deze zeer kwetsbare mensen uiteindelijk niet belangrijk genoeg.