Naarmate de complexiteit van onze samenleving toenam, is de overheid meer gaan controleren en reguleren. Want we willen niet in chaos belanden. Maar helaas is dynamische complexiteit niet planmatig te beheersen. Terwijl het wel de invloed van het individu verder verkleint en daarmee helaas óók de onderlinge betrokkenheid.
Minder bemoeienis, meer betrokkenheid
Een hulpbehoevende heeft echt het meeste baat bij een betrokken hulpverlener met regelruimte. De kans dat hij die treft is groter als de overheid zich er niet teveel mee bemoeit. Maar aan de andere kant willen we nog steeds ook overzicht en samenhang houden. Hoe pak je als overheid die rol op in deze tijd?
Naaste en regisserende overheid
Naar aanleiding van gesprekken met vertegenwoordigers van sociale wijkteams, pleitte ik voor een ‘naaste’ overheid met een regisserende leiderschapsstijl. Regisseren vergeleek ik met opvoeden: ‘betrokken richting geven, meedenken, stimuleren en faciliteren, met het idee los te laten als het erop aankomt’. Dat is niet makkelijk, zoals elke ouder weet, want in het proces richting ‘loslaten’ dreigen er per definitie dingen mis te gaan.
Accepteren wat er is
In onze overgeorganiseerde samenleving zijn we vergeten dat we van nature nog een stress regulerende strategie kennen die beter aansluit bij complexe en dynamische situaties. Die van accepteren wat er is en van daaruit een volgende stap zetten. Moderne ouders kennen deze strategie. Zij hanteren regels die het speelveld verruimen: verdragen het ongemak van het niet weten en proberen per situatie, per kind en ín het moment invloed uit te oefenen op een goed verloop van het volwassenwordingsproces. Ze houden een vinger aan de pols, maar accepteren dat ze geen volledige controle hebben. En dat doen ze over het algemeen met veel compassie en voldoening.
Vrouwelijk leiderschap
Ik moedig overheden (en andere organisaties) aan om deze strategie te herontdekken en met compassie midden in het gedoe te staan. Dat vraagt onder andere om het versterken van vrouwelijk leiderschap, dat overigens ook door mannen kan worden gebezigd.
Balanceren
Laten we accepteren dat niet elk risico is te elimineren; dat er geen schuldige hoeft te zijn als dingen anders lopen dan gepland; dat niet controle maar verantwoording leidt tot zelfredzaamheid; dat je vertrouwen moet verdienen, maar ook blind moet kunnen geven; dat waar er mensen zijn, er ook relationeel gedoe is. Laten we bouwen aan een overheid die doelgericht de balans vindt tussen ruimte geven en grenzen stellen. Die rechtvaardig is door niet iedereen over één kam te scheren. Die het ene moment de ene partner in positie brengt en dan weer een ander in de schijnwerpers zet. Die in staat is om processen te begeleiden en gedoe te kanaliseren. Zonder te veroordelen. Een overheid die zich als partner opstelt. Een partner met een hele bijzondere en mooie rol.
Afscheid van het bepalen
De tijd is voorbij dat een ambtenaar op aangeven van wethouder of minister beleid, regelgeving en werkinstructies schrijft om vervolgens te controleren of die goed worden uitgevoerd. Zoals ouders niet bepalen wat hun kinderen gaan worden of waarin ze geloven. Al zouden we dat diep in ons hart soms nog best willen. Wat we nodig hebben is een regisserende overheid en politiek. Géén makkelijke taak, maar wel een taak die voldoening geeft.
Dit was de laatste blog in deze serie.
